TALIYAHA CUSUB EE HAWLGALKA ATMIS OO GAARAY MAGAALADA MUQDISHO.

Guddiga doorashooyinka Puntland ee PEC ayaa xalay soo saaray go’aanno culus oo ka dhan ah xisbiga Kaah ee uu hoggaamiyo madaxweynaha maamulkaasi, Mudane Saciid Cabdullahi Deni, kaas oo qayb ka ah doorashooyinka. Xubnaha guddiga ayaa ku eedeeyay xisbiga Kaah inuu jabiyay anshaxa doorashada, isla markaana uu ku xad-gudbay olola doorashooyinka ee ka socda Puntland. Guddiga ayaa si gaar ah ugu eedeeyay xisbiga Saciid Deni in maalmo uusan lahayn uu olole doorasho ka sameeyay deegaano ka tirsan maamulkaasi. “Ujeedo ganaax xisbi siyaasadeed guddiga madaxa bannaan ee doorashooyinka dowladda Puntland ee PEC marka uu arkay qodobka 114-aad, farqaddiisa koowad xarafka T ee dastuurka Puntland, markii ay u cadaatay in xisbiga Kaah uu ku xad-gudbay xeerarka iyo habraaca ololaha doorashada, ayaga oo olole aan maalintooda ahayn ka sameeyay deegaannada hoos ku xusan:-1-Deegaanka Xaaji Khayre 2-Deegaanka Baqbaq 3-Deegaanka Uskule 4-Deegaaka Dalsan 5-Deegaanka Baarwayn 6-Deegaanka Budanbuto oo ka tirsa Degmada Dangoronyo” ayaa lagu yiri qoraalka ka kasoo baxay guddiga PEC. Sidoo kale waxaa xisbigan la ganaaxay inuu bixiyo lacag dhan 5 kun oo Dollar, isaga oo sidoo kale laga mamnuucay in maalinta Axadda uu sameeyo olole doorasho. “Haddaba guddiga isaga oo ka duulaya qodobada sare ku xusan wuxuu go’aamiyay in Xisbiga Kaah uusan olole ka sameyn karin maalinada Axadda ah 21 bisha July, 2024 dhammaan deegaannada kor ku xusan, in Xisbiga Kaah uu bixiyo ganaac lacageed oo dhan 5 kun oo Dollar, waana inuu ku shubo akoonka guddiga muddo 24 saac gudahood ah” ayaa lagu yiri go’aanka kasoo baxay guddiga doorashooyinka ee maamul goboleedka Puntland. Guddiga PEC ayaa sidoo kale uga digay dhammaan xisbiyada inay jebiyaan xeerka iyo anshaxa u yaalla doorashada, inta uu socdo ololahooda doorashooyinka. “Waxaan kale oo aan digniin u direynaa dhammaan xisbiyada muddada kooban ee ka hartay inay sameeyaan wax ka baxsan anshaxa ololaha, taas oo aan il gaar ah ku hayn doono muddada kooban, si ay doorashada u noqoto mid hufan” ayaa mar kale lagu yiri warsaxaafadeedka. Puntland ayaa waxaa dhowaan ka qaybsoomaya doorasho qof yo cod ah oo laga qabanayo saddex degmo oo horay dib loogu dhibay doorashooyinkii ka dhacay maamulkaasi.

Muddo fog ayaa la hadal hayay in hoggaamiyaha Jubbaland Axmed Maxamed Islaam (Madoobe) u bareeri doono madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud oo uu qaadi doono jid is-doorasho. Kulankii ugu dambeeyay ee Golaha Wadatashiga Qaran ee ka dhacay magaalada Muqdisho bishii May ee sanadkan ayaa lagu gaari waayay wax qorshe doorasho ah. Madaxda maamullada qaar waxaa laga soo xigtay inay la yaabeen fur-cadi la’aanta Xasan Sheekh, taasina ay keeni karto inuu qof waliba tashado. Madaxweyne Xasan Sheekh waa jiheyn waayey maamullada, waxaana loo badinayaa in uusan markii horeba laheyn wax siyaasad ah oo gaar ah oo maamullada ku saabsan, damiciisa ugu weyna uu ahaa inuu isagu kursi helo. Axmed Madoobe wuxuu Talaadaddii laalay qodobkii 70-aad ee dastuurka maamulka, kaas oo xadidaayay inta jeer ee hal qof loo dooran karo hoggaanka maamulka Jubbaland. Laba jeer ayuu markii hore ahaa qodobku, haddii sidaas loo raacana Axmed Madoobe markale ma noqon karo madaxweynaha maamulka Jubbaland. Golaha Wakiilada maamulka Jubbaland ee waqtigu ka dhamaaday ayaa muddo xileedka maamulka ka dhigay shan sano, halka uu markii hore ka ahaa afar sano, halka ay laaleen gebi ahaanba qodobkii xadidaayay inta jeer ee hal qof loo dooran karo hoggaanka maamulka Jubbaland, waxaana laga dhigay mid aan xadidneyn. Waa baarlamaan aan sharciyad haysan oo sharciyad bixinaaya. Tan iyo markii dib loo doortay madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud dastuurka dalka ayaa noqday mid ay cid walba ku tumato, haddii uu yahay midka heerka federaal iyo midka maamullada, madaxweyne Xasan waxa uu lumiyay jiheyntii siyaasadda gudaha dalka. Tallaabada uu Axmed Madoobe ku beddelay dastuurka Jubbaland waxaa ku xiga dhismaha guddiga doorashada ee Jubbaland, sida ay illo wareedyo muhiim ah noo xaqiijiyeen. Guddigan ayaa la filayaa dhismihiisa inta lagu jiro bishan July, kadibna qorshaha Axmed Madoobe waa inuu qabsadaa doorasho uu kusoo laabanayo bartamaha bisha soo aadan ee August. Bartimihii bishii May ee sanadkaan waxaan baahinay inuu madaxweyne Xasan Sheekh lixda billood ee soo aadan uu geli doono jahwareer siyaasadeed, maamulladuna ay isku tashi aadi doonaan, isna uu saaxiibo badan lumin doono, beesha caalamkuna ay jahwareer kala kulmi doonto arrimaha Soomaaliya, xalkuna uu ugu dambeyn noqon doono in madaxweyne Xasan Sheekh lagu qasbo inuu waaqica usoo laabto. Jihada uu maanta Axmed Madoobe u dhaqaaqay ayaa dareen galineysa maamullada kale ee dalka. Waxaana la aaminsan yahay inuu Lafta-gareen noqon doono qofka labaad ee ku dhaqaaqa isku tashi doorasho.

Madaxweynihii hore ee dalka, Sheekh Shariif Sheekh oo maanta shir jaraa’id ku qabtay Muqdisho ayaa ka jawaabay su’aal laga waydiiyay sababta ay mucaaradka uga soo horjeedaan guusha dowladda ee dagaalka Al-Shabaab. Shariif oo si adag uga jawaabay su’aashay ayaa sheegay in hannaanka loola dagaalamayo Al-Shabaa uu khaldan yahay, isla markaana laga garan karo sida loo laayay ciidamada Xoogga dalka, sida uu hadalka u dhigay. Madaxweynihii hore ee dowladda KMG ahayd ee ayaa tilmaamay in maanta aysan jirin hal guuto oo ka tirsan ciidanka Xoogga dalka oo la dagaalami karto Al-Shabaab, taasina ay muujineyso sida loo burbriyay ciidanka Soomaaliyeed. “Hannaanka loola diriraayo Al-Shabaab, haddii uu fiican yahay maxaa ciidamada usoo jabeen? mase la socotaa maanta ciidanka milatariga maanta hal guuto oo dagaalami karta in aysan ku jirin?” ayuu ku jawaabay madaxweyne hore Sheekh Shariif. Sidoo kale wuxuu sii raaciyay “Wax badan oo aan rabin inaan halkan ku sheegin dartooda ma rabo inaan kusii socdo ciidanka waa khaldan yahay sida loo maamulay iyo sida loo hoggaamiyay waana sheegeynaa Shabaabna waa kasoo horjeednaa”. Waxaa kale oo uu intaasi kusii daray inay la socdaan qorshe ay wadaan madaxda dalka, isla markaana ay ku sameysanayaan ciidamo gaar ah oo dano ay ka leeyihiin. “Istarakjarka ciidanka oo la beddalo wuxuu muujinayaa in aan laga shaqeyneynin ciidan inuu dhismo oo laga shaqeynaayo awood gaar ah inay dad gaar ah gacantooda kusoo auurto” ayuu mar kale yiri madaxweynihii hore ee dowladda KMG ahayd ee dalka. Waxaa kale oo uu sii raaciyay “Dalkan Janaraalo ayaa soo xukumeen waqti dheer oo ciidanka gacantooda uu ku jiray dadka waxa ay ku joogi karaan waa cadaalad, nina inuusan ku fikirin inuu ciidan gaar ah diyaariyo hub gaar ah qaato si uu wax gaar ah ugu gaaro arrintaas waxaan u maleynaayay in laga soo gudbay maanta inay muuqato saa saankeeda wax aad iyo aad looga xumaado waayay”. Hadalkan ayaaa kusoo aadayo, ayada oo haatan dalka ay ka socdaan howlgallo culus oo ka dhan ah Al-Shabaab, kaas oo lagu xoreeyay dhul aad u ballaaran.