MADAXWEYNE XASAN SHEEKH IYO DHIGGIISA TURKIGA OO KU WADA HADLAY KHADKA TALEEFANKA.

Hoggaamiye Cabdiqaadir Axmed Aw-Cali ayaa hoyga uu ka deggan yahay caasimadda Muqdisho ku qaabilay qaarka ka mid ah odayaasha dhaqanka Gobolka Awdal oo uu hoggaaminayo Suldaan Diiriye Suldaan Axmed iyo Nabaddoon Suleymaan. Ugu horeyn, Hoggaamiyaha ayaa odeyaasha dhaqanka iyo shacab weynaha Gobolka Awdal ba ku bogaadiyey doorka shariifka ah ee ay ka qaadanayaan ilaalinta midnimada iyo jiritaanka Qaranka Soomaaliyeed. Isagoona ku dhiirrigeliyey inay sii labajibbaaraan dedaalka ay ugu jiraan sidii ay u hanan lahaayeen ugana tashan lahaayeen aayahooda iyo masiirkooda. Dhankooda, Odeyaasha Dhaqanka ayaa Hoggaamiyaha SSC-Khaatumo iyo shacabka SSC-Khatumo ba ugu hambalyeeyey guushii taariikhiga ahayd ee ay gaadheen 25-kii August-2023, iyo sidii qaayaha lahayd ee ay shacabka SSC-Khaatumo dhulkooda uga nadiifiiyeeen cadawgii ku hawlanaa kala gaynta Ummadda Soomaaliyeed. Ugu danbayn, Hoggaamiyaha ayaa hoosta ka xarriiqay in shacabka SSC-Khaatumo ay diyaar u yihiin taageerada cid walba oo u taagan midnimada iyo ilaalinta wadajirka Ummadda Soomaliyeed, garabkoodana ay taaganyihiin.

Madaxweynaha dowladda federaalka ah ee  Soomaaliya, Mudane Xasan Sheekh Maxamuud oo ka qayb-galayay shir ka dhacay dalka Norway oo uu booqasho ku tegay ayaa ka hadlay arrimo xasaasi ah oo ku aadan kooxda Al-Shabaab. Xasan Sheekh oo wax laga waydiiyay in dowladdiisa ay wada-hadal la fureyso Al-Shabaab ayaa ku jawaabay inay diyaar u yihiin, si wax kasta loogu dhameeo miiska wada-hadalka. Madaxweynaha ayaa sheegay in dhammaadka Al-Shabaab uu yahay wada-hadal, isla markaana dowladda Soomaaliyeed ay ku dadaali doonto, sidii loo wada-hadli lahaa. “Waxaan rumeysanahay in dhamaadka Al-Shabaab uu yahay wada-hadal, goormee ayay diyaar yihiin? dowladda Soomaaliya waa diyaar” ayuu yiri madaxweyne Xasan Sheekh. Sidoo kale wuxuu tilmaamay in wada-hadalkaas uu waqti dheer qaadan karo, balse ay ku dadaalayaan sidii loo abuuri lahaa wada xaajoodkaas, kadibna looga miro dhaliyo. “Waxaan rajeyneynaa inay arrintaasi diyaar u noqdaan, marka ay diyaar noqdaan waan wada-hadli doonaa, wada xaajoodkaas wuxuu qaadan karaa waqti, laakiin ugu yaraan waxaan abuuri doonaa waddo cusub” ayuu sii raaciyay madaxweynaha Soomaaliya. Hadalkan ayaa kusoo aadayo, ayada oo haatan dowladda dhexe ay dagaal culus kula jirto kooxda Al-Shabaab, kaas oo deegaano badan looga xoreeyay kooxda. Dagaalkan ayaa sii xoogeystay kadib dib u doorashadii madaxweyne Xasan Sheekh ee 15-kii May ee sanadkii 2022-kii, waxaana Al-Shabaab lagu qaaday dagaal saddex jiho ah. Si kastaba, dagaalka ayaa hadda yare istaagay marka loo eego dardarkii uu billowday, waxaase weli socda qorshaha wajiga labaad oo ay kusoo biiri doonaan ciidamo cusub.        

Maamul goboleedka Soomaaliyeed ee Puntland ayaa ka hadlay mowqifkiisa ku aadan shirka golaha wadatashiga qaran ee haatan ka socda gudaha magaalada Muqisho, kaas oo uu ka maqan yahay madaxweyne Saciid Cabdullaahi Deni. Wasiirka warfaafinta Puntland, Maxamuud Caydiid Diriri oo la hadlay Dulsar TV ayaa si weyn uga horyimid shirka shalay ka furmay Villa Soomaaliya ee u dhexeeyo dowladda federaalka, dowladaha xubnaha ka ah iyo sidoo kale maamulka gobolka Banaadir. “Qol mugdi ah ayay ku wada jiraan shanta maamul goboleed iyo Villa Soomaaliya, mana ah meel lagu wada-hadali karo” ayuu yiri wasiirka warfaafinta maamul goboleedka Puntland.   Dirir ayaa sheegay in shirkan uu yahay mid uu wato madaxweyne Xasan, isla markaana laga soo saari doono qodobo uu isaga soo qortay, sida uu hadalka u dhigay. “Madasha wax waa tari waysay go’aamada kasoo baxayaa waa wax Xasan uu horay usii qortay, mana loo baahno hadeer Madasha” ayuu mar kale yiri wasiirku. Sidoo lale wuxuuu dhaliilay xubnaha ka qayn-galaya madasha wadatashiga qaran, isaga oo tilmaamay in aanay xallin karin khilaafaadka taagan, sida arrinta Koonfur Galbeed iyo midda Puntand. “Arrin Soomaaliyeed ma xallin karaan, tan Baydhabaa aanay xallin karin, tan Puntland iyo Villa Soomaaliya ayeysan xallin karin” ayuu sii raaciyay. Shirka oo galay maalintii labaad ayaa waxaa looga hadlayaa arrimo xasaasi ah oo ay ugu horreyso arrinta doorashada, waxaana wararka soo baxaya ay sheegayaan inay suurtagal tahay in lagu heshiiyo in muddo kordhin kale loo sameeyo madaxda dowlad goboleedyada oo la gaarsiiyo November 2025-ka, waana qorshe uu wato Xasan Sheekh, madax-goboleedyaduna ay dantooda ka dhex arkaan. Ajendayaasha shirkaan ee aan la sheegin, balse Madaxtooyadu wadato waxaa ka mid ah in la ansixiyo dhismaha guddi qaran oo qaban doona doorashooyinka dalka, iyadoo la kala dirayo guddiyada doorashada ee dowlad goboleedyada. Sidoo kale waxaa la qorsheeyey in shirkaan lagu taageero dib u eegista dastuurka dalka cutubyo kamid ah ay ku sameeyeen xildhibaanada baarlamaanka Soomaaliya iyo in la ansixiyo qodobadii horay loogu heshiiyey ee sheegayey in la qabto doorashooyin dadweyne. Si kastaba, lama oga sida ay suurtagal ku noqon doonto, dadka iyo siyaasiyiinta xil-doonka ahna loogu qanci doono inay xukunka sii joogaan madaxda dowlad goboleedyada mudada dheer kursiga joogay oo horay u sameystay dhowr jeer muddo kororsi.