MADAXWEYNAHA JFS OO DALACSIIYEY TALIYE SULUB AXMED FIRIN.

Dowladda Federaalka Soomaaliya ayaa faah-faahin dheeraad ah ka bixisay arrimaha Xajka ee Sanadkan oo Soomaaliya ay ka tageen 11,500 oo Xaaji, waxayna shaacisay tirada rasmiga ee ka geeriyootay Xujeyda Soomaaliyeed. Madaxa Xafiiska arrimaha Xajka ee wasaaradda arrimaha awqaafta iyo diinta xukuumadda Soomaaliya Khadar Daahir oo shir jaraa’id qabtay ayaa xaqiijiyay dhimashada illaa lix Xaaji oo isugu jiro rag iyo dumar, kuwaas oo laba kamid ah aygeeriyoodeen intii lagu guda jiray Xaja, labada kalena ay dhinteen kahor. Khadar Daahir ayaa tilmaamay in Xujeyda geeriyooday ay qaarkood ahaayeen dad da’ah, sidoo kalena ay xanuunsanaayeen, wuxuuna tacsi u diray ehelladooda. Tirada dhimatay oo Xujeyda Soomaalida sanadkan ka geeriyootay waa lix Xaaji saddex rag ah iyo saddex dumar ah waxaa ku jiray dad da’ah oo xanuuno qabay” ayuu yiri Khadar Daahir oo ah madaxa Xafiiska arrimaha Xajka ee wasaaradda arrimaha awqaafta iyo Diinta Soomaaliya. Sidoo kale wuxuy intaasi sii raaciyay “Xujeydaasi laba kamid ah Xajka inta aan la galinin ayay geeriyoodeen, afarta kalena inta Xajka lagu guda jiray ayay geeriyoodeen” Madaxa Xafiiska arrimaha Xajka ee wasaaradda arrimaha awqaafta iyo Diinta Soomaaliya oo hadalkiisa sii wata ayaa xusay in marka la eego dhimashada guud ee sanadkan ka dhacday Xajka ay aad u badnayd, sababo la xiriirka kulaylka daran ee ka jira dalka Boqortooyada Sacuudi Carabiya, balse ay ka nabad qabeen Xujeyda Soomaaliyeed. “Dhimashada xoogga badan ee aadka u fara badan ee la sheegayo ay sabab u tahay qorraxda maalintii ah arrintaa Xujeydeyno aadbey uga nabad qabeen” ayuu mar kale yiri Khadar Daahir. Xajka waxaa sanadkan tirada dhimashada ay gaartay 550 Xaaji, waxaana sababta lagu sheegay kulaylka daran ee ka jira Sacuudiga oo heerkulkiisu gaarayay 51.8 Eegrees Celsius.

Ciidanka xoogga dalka ayaa howl-gal sifeyn ah ka sameeyay daafaha magaalada Buulo-barde ee gobolka Hiiraan. Howl-galkan ayaa waxaa la xaqiijiyay inay si wada-jir ah u fuliyay ciidamada kumaandooska Soomaaliya ee Gorgor iyo kuwa loo yaqaano Ilaalo Qaran. Ciidankan ayaa isku maray qaar kamid ah tuulooyinka hoostaga degmada,si looga nadiifiyo kooxaha argagixisada ah, sida lagu yiri bayaan kasoo baxay wasaaradda warfaafinta Soomaaliya. Howl-galladan ayaa qeyb ka ah dardar-galinta gulufka dagaal ee kooxda Al-Shabaab ka dhanka ah, ayada oo isla shalayciidanka xoogga dalka iyo saaxiibada caalamiga ay howl-gal ku dileen ku dhowaad 30 dagaal-yahan oo ka tirsan kooxda. Howl-galkaas oo ka dhacay deegaanno dhaca gobolka Galgaduud, ayaa sidoo kale waxaa lagu gubay gaadiid iyo saanad ciidan. Xubnaha lala beegsaday howl-galka ayey dowladda sheegtay in si dhuumaaleysi ah kusoo galeen dhulka howdka ee lagu bartilmaameedsaday, kadibna ay ciidanka dowladda ogaadeen dhaq-dhaqaaqa maleeshiyaadkan, sidaasna lagu duqeeyay. “Meydadkii Khawaarijta ayaa daadsan howdka deegaanka Xuseen Cageey, waxayna isaga huleeleen goobihii lagu bartilmaameedsaday iyagoo u laabtay dhanka deegaanka Cowsweyne ee gobolka Galgaduud,” ayaa lagu yiri bayaan kasoo baxay dowladda. Dagaalka Al-Shabaab ayaa xilligaan maraya meel xasaasi ah, waxaana socda dadaallo horleh oo dowladda ku dardar-gelinayso howl-gallada ka dhanka ah kooxda oo muddooyinkii dambe uu gaabis ku yimid.

Madaxweynaha dowlad goboleedka Koonfur Galbeed Soomaaliya, Mudane Cabdicasiis Xasan Maxamed (Laftagareen) ayaa lagu eedeeyay inuu ku abaal-dhacay, isla-markaana uu dhabarka jabiyay madaxweynaha dowladda federaalka Soomaaliya Mudane Xasan Sheekh Maxamuud, kadib markii uu kala saftay Itoobiya oo xilligan xiisad xoogan oo ka dhalatay heshiiska badda ay kala dhexeyso Soomaaliya. Maamulka Laftagareen ayaa si buuxdo taageero ugu muujiyay ciidamada Itoobiya, kadib dibadbaxyo ka dhacay degmooyinka Waajid iyo Xudur ee gobolka Bakool, kuwaas oo sidoo kale lagu diiday qorshaha Villa Soomaalia ee ku aadan keenista ciidamada Masar oo ku biiraya howlgalka cusub ee beddalaya ATMIS. Siyaasiga Xasan Cabdi Guuleed oo kasoo jeedo Koonfur Galbeed, isla-markaana la hadlay ayaa sheegay in Xasan Sheekh uu fursad wayn siiyay Laftagareen, xilli uu dhammaaday muddo xileedkiisa, balse uu ku abaal-dhacay, isla-markaana uu abuurayo xaalad halisteeda leh oo ku aadan arrinta Itoobiya. Xasan Cabdi Guuleed ayaa sheegay in Xasan Sheekh uu hor istaagay xubnaha mucaaradka Koonfur Galbeed oo rabay in uu dhaco isbeddal, isla markaana doorasho laga qabto maamulkaasi. “Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud qaladkii koowaad ee uu galay waxa uu ahaa markii uu dalka yimid waxaa jiray niman guddoomiyeyaal baarlamaan hore oo rabay inay isbeddal sameeyaan oo doorasho laga qabto Koonfur Galbeed laakiin madaxweynaha ayaa kusoo baxay oo hakiyay, waxayna dhashay in maanta Laftagareen reer Xudur iyo reer Waajid inuu yiraahdo Itoobiyaa rabnaa dhaha” ayuu yiri Xasan Cabdi Guuleed. Sidoo kale wuxuu sii raaciyay “Jaaniska uu Laftagareen illaa intaan kusoo gaaray sabab iyo waqti ayaa jiray waxaana xiisaddii jirtay qaboojiyay madaxweynaha oo dhiig joojin ka dhigay inuu Laftagareen sii fadhiyo. Maanta Laftagareen iyo Itoobiya oo is wata maba dhacdeen, laakiin qalad horay loo galay ayay ahayd”. Siyaasigan oo sii hadlaya ayaa wax lagu xumaado ku tilmaamay in taageero gudaha ah loo muujiyo Itoobiya oo ah cadowga Soomaaliya, sidoo kalena duulaan ku ah baddeeda. “Itoobiya waa cadow gaamuray, iyada ayaa duulaan nagu ah, baddeenna ayay si kibir ah ugu socotaa” ayuu mar kale yiri siyaasi Xasan Cabdi Guuleed. Ugu dambeyn wuxuu ku baaqay in shacabka Soomaaliyeed ay midoobaan, isla-markaana ay garab istaagaan dowladdooda, si meel looga soo wada jeesto dowladda federaalka Itoobiya.