Ciidanka Hay’adda NISA oo xabsiga dhigtay timo-jarayaashii Kaaraan iyo arrin yaab leh oo loo heeto.

Xildhibaan Cabdiraxmaan Sheekh Maxamed Xasan Gablax oo ka tirsan barlamaanka Puntland, degaan doorashadiisuna tahay gobolka Mudug ayaa ka digey heshiis ay guddiga gacanta ku haya dekedda Garacad la galaan shirkad laga leeyahay waddanka Imaaraadka Carabta. Gablax ayaa uga digey guddiga Wadaagsan ee dekedda maamula in ay galaan heshiis aan la shaacin, wuxuuna xusay in heshiis aan la gala tashan waxgaradka iyo bulshada gobolkaasi uu wiiqi doono xiriirka ka dhexeeya Imaaraadka iyo bulshada Soomaaliyeed. “Anigoo ku hadlaya xilka xildhibaanimo ee laga soo doortay degmada Jarriiban, waxaan halkaan uga digayaa Guddida Shirkadda Wadagsan inay ku degdegaan heshiis aan la shaacin oo khuseeya Dekedda Garacad oo ay la galaan shirkad ay dawladda Imaaraadka Carabtu leedahay,” ayuu yiri xildhibaan Cabdiraxmaan Gablax. “Shirkada Wadagsan keligeed iskama leh dekedda Garacad. Odoyaasha iyo dadka aan kasoo jeedo ee Mudug, lagalama tashan hantidooda ay maalgashadeen, waxayna ka walaacsan yihiin hubanti la’aanta uu heshiiskani ka dhex abuuri karo xiriirka walaaltinimo ee ka dhexeeya Soomaaliya iyo Imaaraadka Carabta.” Imaaraadka Carabta, oo adeegsanaya shirkadda DP World ayaa waxa ay hadda heshiis maamul kula jiraan laba ka mid ah dekadaha Soomaaliya, kuwaas oo kala ah dekadda Berbera iyo dekedda Boosaaso. Si kastaba, inkasta oo horumarin wanaagsan ay ku sameeyeen dekadda Berbera, haddana Imaaraadka qarash badan kuma bixin umana casriyeyn dekadda Boosaaso, si la mid ah tan Berbera. Dadka reer Puntland qaarkood ayaa aaminsan in Imaaraadka aysan daacad ka aheyn inay horumariyaan dekadda Boosaaso, islamarkaana ujeedkooda markii horeba uu ahaa inay gacanta ku dhigaan si ay uga hor-istaagaan dalal iyo shirkado kale in ay la wareegaan maamulka.  

Hoggaanka booliska Soomaaliya ayaa la filayaa inuu isbeddel ku dhaco. Wararka la xiriira in xilkaan la siinayo taliyihii hore ee ciidanka PSF Jeneraal Asad Cusmaan Diyaano ayaa noqday kuwo soo noq-noqday dhowrkii asbuuc ee lasoo dhaafay. Kursiga hadda waxaa ku fadhiya Jeneraal Sulub oo si gaar ah isku xisaab ku yihiin ra’iisul wasaare Xamza. Gudaha saami-qeybsiga reerka uu Xamza ku metelo 4.5 ayaa dheelinaayay muddooyinkii lasoo dhaafay, iyada oo ra’iisul wasaaraha uu hal dhinac marsaday xilkiisa iyo xilal kale oo kamid yihiin; Taliyaha booliska Safiirka Itoobiya Safiirka Imaaraafka Ergeyga Xasillinta iyo Hoggaanka dhowr hay’adood oo ka tirsan kuwa dowladda federaalka ah. Madaxweyne Xasan Sheekh oo marwalba lagu eedeeyo inuu qabo colaad gaar ah oo reerka Puntland deg ah ayaa hadda la eegaya haddii uu dib u sixi karo saami-qeybsiga, gaar ahaan haddii uu ra’iisul wasaarihiisa ku qancin karo inuu dadka la dhashay wax u hanbeeyo. Xasan Sheekh oo laba jeer madaxweyne noqday wuxuu magacaabay afar ra’iisul wasaare. Hal mar ayuu qalinkiisu qabtay qof reer Puntland ah waana Cumar Cabdirashiid, kaas oo isna la sheegay inay safaaradda Mareykanka soo jeedisay magacaabistiisa, maadaama uu Xasan Sheekh xilligaasi aad u rabay inay Mareykanka la shaqeeyaan. Macnaheedu waa in reer Puntland ay weli u dhadhami la’yihiin madaxweyne Xasan Sheekh. Wararka ah inuu kursiga u dhowyahay dhinaca Asad Diyaano waa kuwo saxan. Waxaase la sheegay inuu ra’iisul wasaare Xamza dagaal badan u galay inuu Sulub sii joogo taliska booliska.   Xubno badan oo siyaasiyiin ah oo reer Puntland oo madaxweyne Xasan Sheekh dhowr jeer kala hadlay mowduucan, ayuu Xasan u sheegay inay xaggiisa diyaar ka tahay, balse wuxuu farta ugu fiiqay dhinaca xafiiska ra’iisul wasaaraha, kadibna waxay xubnahaasi u sheegeen Xasan Sheekh inuu isagu soo xaliyo ra’iisul wasaarihiisa. Xogihii u dambeeyay ee kursigan waxay sheegayaan inay Xasan Sheekh iyo Xamza ka wada-hadleen in kursiga la siiyo Asad Diyaano, oo hoos loo dhigo colaaddii ay ku mideysnaayeen ee reer Puntland. Xamza waxaa la sheegay inuu hadda halkii hore kasoo dabcay oo uu ogol yahay in la beddelo Sulub, si loogu diyaar garoobo marxalada labaad ee xukunka Xasan Sheekh oo hadda laba jirsaday. Haddaba, waa maxay muhiimadda loo qaadanayo Asad Diyaano? Midda koowaad: Xasan Sheekh waa kasoo qancay in aanay isaga iyo Saciid Deni dib isku aamini karin. Deni hadda diyaar uma ahan sida la sheegay inuu Xasan Sheekh waxba badan la wadaago, wuxuuna bilaabay inuu yiraahdo “nuuca doorashada iyo inay waqtigeeda ku dhacdo unba Xasan Sheekh ka rabna”. Haddii aadan Deni haysan, waa inaad Asad Diyaano haysatid marka dan ka leedahay Puntland. Midda labaad: waa macaamilka hay’addaha amniga ee caalamka. Taliyaha hadda xilka jooga Sulub iyo taliyaha la saadaalinayo inuu beddeli doono Asad Diyaano masaafo dheer ayaa u dhaxeysa xagga xiriirka hay’addaha amniga ee caalamka. Midda saddexaad ee Asad Diyaano loo qaadanayo waa dib u nooleynta shaqada booliska oo hadda u muuqata inay si weyn uga hoos martay heerkii laga rabay, gaar ahaan sida uu booliska u samata-bixin karo umad colaad kasoo kabaneysa. Wararka waxay intaas ku darayaan in tobanka cisho ee soo aadan la magacaabi karo Asad Diyaano hadddi aanay wax kale isbeddelin oo uusan markale madaxweyne Xasan Sheekh ka boodin reer Puntland.

Warar kala duwan ayaa kasoo baxaya khasaaraha weerar culus oo loo adeegsaday madaafiic oo xalay dagaalyahano ka tirsan kooxda Al-Shabaab ay ku garaaceen xaafado dhaca duleedka magaalada caasimada ah ee Muqdisho. Madaafiicda oo ahaa kuwa is daba joog ah ayaa lala beegsaday xaafadaha Macaani, Siinka Dheere iyo qaybo ka mid ah deegaanka Ceelasha Biyaha, halkaas oo maalmihii u dambeeyay howlgallo amni xaqiijin ah ka wadeen ciidamada ammaanka ee dowladda. Weerarkan ayaa dhacay xalay shaq-dhexe, waxaana dadka deegaanka ay sheegeen in mar qura ay hurdada kasoo tooseen, kadib markii ay ku bilowdeem madaafiic xoogan. Ma cadda khasaaraha rasmiga ah ee ka dhashay weerarkan, mana jiro illaa iyo hadda wax hadal ah oo kasoo baxay saraakiisha laamaha amniga oo ku aadan dhacdooyinkan. Xaaladda ayaa haatan ah mid deggan, waxaana goobaha la duqeeyay ku sugan ciidamada NISA iyo kuwa Boolis Milataaro oo iyaguna saaka dhaq-dhaqaaqyo ka bilaabay halkaasi. Waa weerarkii labaad ee muddo 24 saac gudahood ay kooxda Al-Shabaab ka fulineyso duleedka Muqdisho, waxayna ahayd isla shalay markii xaafadaha haatan lagu garaacay madaafiicda ay ka dhaceen laba qarax oo mid kamid ah ciidamada ay fashiliyeen, halka kan kale oo ahaa ismiidaamin lagu beegsaday ciidamo ka tirsan kuwa Nabad-sugidda. Ugu yaraan 5 askari ayaa lagu dilay goobta, halka lagu dhaawacay tiro kale oo intaasi ka badan, sida ay xaqiijiyeen saraakiisha laamaha amniga Soomaaliya. Si kastaba, weeraradan ayaa kusoo aadayo, ayada oo Muqdisho ay ka taagan tahay xaalad adag oo dhanka amniga ah, kadib markii ay Shabaab ay kordhiyeen weerarada caasimada.