Ciidamada Macawiisleyda oo isaga baxay Degmada Xarardheere ee gobalka mudug..

Gudaha Mareykanka ayaa waxaa laga hadal hayaa khudbad uu jeediyay raysal wasaarihii hore ee dowladda federaalka Soomaaliya, Xasan Cali Khayre, xilli uu ka qeybgalay munaasabadda 1-da Luulyo oo lagu qabtay magaalada Minneapolis. Khayre ayaa ka hadlay ammaanna ujeediyay bulshada Soomaaliyeed ee Mareykanka ku dhaqan, gaar ahaanna xildhibaannada asal ahaan Soomaaliya kasoo jeeda. Baaqyo ayuu usoo jeediyay dhalinyarada wax ku baratay halkaas, isagoo ku boorriyay inay dalkooda wax u bartaan. Hase yeeshee, warbaahinta Mareykanka ayaa aad wax uga qoray qeyb ka mid ah khudbadda Khayre, taasoo uu ku ammaanay Xildhibaanad Ilhaan Cumar oo katirsan aqalka Kongreska ee dalka Mareykanka. “Xildhibaan Ilhaan Cumar oo magaca Soomaaliya qalin dahab ah ku qortay. Qaddiyadda Ilhaan ma aha mid Ilhaan, maha mid Minnesota, maaha mid reer Mareykan, qaddiyadda Ilhaan waa qaddiyad Soomaaliyeed. Guusha Ilhaan waa guusha Soomaaliyeed waxayna noo xambaarsan tahay macno weyn,” ayuu yiri Khayre. “Waxaan idinka codsanayaa inaad hiil iyo hoo la garab istaagtaan, ku taageertaan codkiinna, deriskiinna, saaxiibbadiin iyo cid walboo aad taqaannaan u sheegtaan inay u codeeyaan Ilhaan,” ayuu intaa ku daray. Ururka Isla xisaabtanka Mareykanka ee AAF ayaa sheegay in hadalka Khayre uu meel uga dhacayo sharciga ololaha doorashada heer federaal. “Waxaan aad uga walaacsannahay isu soo baxa ololaha doorashada sharci-darrada ah ee Ilhaan ay la sameysay raysal wasaarihii hore ee Soomaaliya. Ilhaan waxay leedahay taariikh dheer oo ah hadalladeeda muujinaya ku qanacsanaan la’aanta Mareykanka iyo u janjeeridda Soomaaliya, balse tan way ka shisheysaa hadallo,” ayay AAF ku sheegeen warkooda. “Haatan ololaheeda waxaa ka dhacay in hoggaamiye ajnabi ah uu ku lug yeeshay doorasho Mareykan. Waa inay is casishaa si degdeg ah ayna soo celisaaa doollar walba oo loogu ururiyay isu soo baxeedan ceebta ah,” ayaa intaas la sii raaciyay. Muxuu xafiiska Ilhaan ka yiri arrintan? La taliyaha dhanka ololaha ee Ilhaan Cumar, David Mitrani ayaa hadalkaasi degdeg uga jawaabay, isagoo yiri, “Cabashadan anshaxa waa isku day kale oo kooxaha midig-fog ay ku waxyeeleynayaan haweeneyda Kongareeska.” “Ololaha Ilhaan wax lug ah kuma laha codsashada, isku xirka, amaba ka shaqeynta ka qeybgalka Khayre amaba hadalladiisa, mana jirin in sharciga meel looga dhacay,” ayuu yiri. AAF ayaa xafiiska anshaxa ee Kongareeska ka codsaday inuu baaritaan ku sameeyo Ilhaan. Waxay ku eedeeyeen in Ilhaan ay “ku talogal u aqbashay kaoso muuqashada Khayre ee ololaheeda”. Sidoo kalena inuu cod u raadiyay Ilhaan. Horraantii sanadkn, xildhibaan sare oo ka tirsan xisbiga Jamhuuriga Mareykanka ayaa ugu baaqay Ilhaan Cumar oo Congress-ka ku matasha gobolka Minnesota inay is casisho kadib khudbad ay ka jeedisay munaasabad ka dhacday magaalada Minneapolis. Ilhaan Cumar oo 27-kii January hadal ka jeedisay xaflad ka dhacday magaalada Minneapolis oo loogu dabaal-degayay dib u doorashada madaxweynaha maamul-goboleedka Puntland, Siciid Cabdullaahi Deni, ayaa tiri: “Intii aan aniga Congress-ka joogo biyaha Soomaaliya iyo baddeeda dad kale ma qaadanayaan. Waddanka Mareykankana kuma taageeraayo in dad kale ay annaga na dhacaan.” Arrintan ayaa dood ka dhalisay gudaha Mareykanka, iyadoo dadka cambaareeyay hadalkeeda ay ku tilmaameen inay danaha Soomaaliya ka hormarisay kuwa Mareykanka. “Hadallada carada leh ee Ilhaan Cumar ee Soomaaliya ay muhiimadda ku siisay waxay dharbaaxo wejiga looga dhuftay ku yihiin dadka Minnesota ee iyada loogu doortay inay u adeegto waxayna carqaladeyn toos ah ku yihiin dhaarteeda xafiiska,” ayuu yiri xildhibaan Tom Emmer oo qoraal uu soo dhigay bartiisa X. “Waa inay ceeb darteed isu casishaa,” ayuu sii raaciyay. Ilhaan oo ah haweeneydii ugu horreysay ee Soomaali ah ee Congress-ka loo doorto, ayaa ka hadashay arrinta la xirriirta khilaafka badda ee u dhaxeeya Soomaaliya iyo Itoobiya iyadoo sheegtay in “Mareykanku uusan taageersaneyn in Itoobiya ay qaadato dhul ka mid ah Soomaaliya”. Muuqaalkeeda oo lasoo dhigay barta X ayaa waxaa daawaday malaayiin qof, waxaana aad loo hadal hayay gaar ahaan hadal loo tarjumay sidan: “Soomaali ahaan, mar baan ka daba tegi doonnaa dhulalka naga maqan.” Ilhaan ayaa jawaab ay arrintaas uga bixisay barteeda X waxay ku tiri “Keliya maaha mid hal dhinac ah balse gebi ahaanba waa mid ujeeddada ka baxsan,” ayay tiri Ilhaan.

Waxaa weli magaalada Muqdisho ka taagan xiisadda ka dhalatay dhulka Qabuuraha Iskuul Buluusiya, kadib markii dowladda Soomaaliya ay amartay in lagala baxo maydadka, waxaana dhaqan-galay go’aankaas, ayada oo maydadkii ugu badnaa laga saaray dhulkaasi oo hadda loo rabo in laga dhiso xerada ciidamada badda. Xildhibaan Cabdisamad Macallin Maxamuud oo ah oo ah guddoomiyaha guddiga xeer hoosaadka ee Baarlamaanka Soomaaliya ayaa si adag uga hadlay faagista Qabuuraha, wuxuuna sheegay in xilligan aysan baahi loo qabo in meytada dib lasoo faago. Cabdisamad Macallin oo wareysi siiyay Shabelle Tv ayaa shaaca ka qaaday in dowladda looga baahnaa in marka hore ay qorshe u keento arrinta qabuuraha, kadibna ay dhaqan-geliso go’aankeeda oo uu tilmaamay in haatan uu ahaa mid degdeg ah oo lagu fududaaday. “Haddii ay dowladdu daneyneyso qabuuraha, waa in la xiro oo labo sano iyo dheeraad ay xirnaadaan kadibna la joojiyo dadka lagu aasayo ka bacdina la daneeyo, xittaa wax aqli geli karo ayay ahaan lahayd” ayuu wareysigan ku yiri xildhibaan Cabdisamad Macallin. Xildhibaanka ayaa ganacsatada Soomaaliyeed uga digay in Qabuuraha Iskuul Buluusiya iyo dhulalka ka kale ee dowladda ay iska gelin hantidooda, isaga oo sheegay inay khasaare kala kulmi karaan mustaqbalka dhow, maadaama aysan sii joogi doonin xukuumaddan. “Dadka ganacsatada ah ee hantidooda faraha badan gelinaya dhul ay dowladdu leedahay oo aan loo marin sharciga, haddee iskama sii ahaaneyso xukuumaddan oo weligeed joogi mayso, laakiin waxaa imaan kara in khasaare fara badan ay la kulmaan” ayuu kusii daray. Sidoo kale wuxuu hoosta ka xariiqay in sharciyadii ay meesha ka maqan tahay, isla markaana aan hanaan sax ah loo marin dhulalka dowladda ee la iibiyay, sida uu hadalka u dhigay. “Marka laga hadlaayo dhul ay dowladda leedahay, haddana wax dadweyne ah aan dan u ahayn laga dhisayo, waxaana la rabaaa in dhulka la iibinayo loo maro sifo sharci ah” ayuu sii raaciyay. Hadalkan ayaa kusoo aadayo, ayada oo si weyn loogu dhaliilay dowladda federaalka go’aankeeda ku aadan faagista Qabuuraha Iskuul Buluusiya ee magaalada Muqdisho, kaas oo saameyn wayn ku yeeshay ehellada ay dadkooda ku aasnaayeen halkaasi.

Maxkamad federal oo Mareykan ah ayaa laashay kiis dacwadeed ay dowladda Mareykanka kusoo oogtay qareen degan gobolka Maryland, oo ku eedeysnaa inuu dhacay hantida dowladda Soomaaliya. Jeremy Wyeth Schulman, oo ah 48 jir, ayaa December 2020 lagu soo oogay dacwado la xiriira inuu ku lug yeeshay qorshe si khiyaano ah looga soo qaaday hay’ado maaliyadeed lacag gaareysa 12.5 milyan oo dollar, oo ka mid ah hantida dowladda Soomaaliya, islamarkaana uu boqolaal kun oo dollar siiyay shirkad sharci oo qaadatay in ka badan 3 milyan oo dollar oo lacagtaas ka mid ah. Dacwadaha loo haystay Schulman ayaa waxaa ka mid ahaa musuq-maasuq banki, been xalaaleyn lacag, iyo lacago si sharci-darro ah la isaga gudbiyey banki. Si kastaba, garoosre Paula Xinis, oo ah xaakimka maxkamadda federaalka Mareykanka ee degmada Maryland, ayaa Jimcihii shalay laashay kiiska ka dhanka ah Schulman kadib markii ay sidaas codsatay dowladda Mareykanka, oo ka laabatay dacwadda oo soo socota muddo saddex sano ka badan. Warqadda kasoo baxday garsooraha laguma shaacin sababta ay dowladda Mareykanka u codsatay in kiiska la laalo. Dacwadda markii hore lagu soo oogay Schulman iyo xubno kale ayaa waxaa ka mid ahaa; in ay isku dayeen inay si sharci-darro ah gacanta ugu dhigaan maamulka boqolaal milyan oo dollar ah oo ka mid ah hantida Bankiga Dhexe ee Soomaaliya, ee taalla bankiyada caalami ah, taasi oo la hakiyey markii ay burburtay dowladdii dhexe ee Soomaaliya 1991-kii. Sida ku xusneyd dacwadda la laalay, Schulman ayaa bankiyadaas u geeyey dokumentiyo lagu sheegay in la been-abuuray, si uu gacanta ugu dhigo maamulka malaayiin dollar oo ah hantida dowladda Soomaaliyeed, intii u dhaxeysay 2010 illaa 2014. Schulman ayaa sidoo kale lagu eedeeyey inuu boqolaal kun oo dollar oo magdhow ah ka qaatay shirkad sharci, taasi oo si aan sax aheyn u qaadatay 3.3 milyan oo dollar oo ka mid ah lacagta dowladda Soomaaliya. Schulman ayaa horey dowladda federaalka Soomaaliya ugu matalay kiisas dhowr ah, oo ay ka mid yihiin baaritaanka eedeymo musuq-maasuq oo ay soo jeediyeen kooxda QM ee kormeerka Soomaaliya iyo Eritrea (UN Monitoring Group for Somalia and Eritrea).