Wararkii ugu dambeeyay dagaalka Israel iyo Xisbullah.

Muranka dhanka xuduudda ah ee u dhexeeya dalalka Sucuudiga iyo Imaaraatka Carabta, oo imika gaaray miiska Qaramada Midoobay, ayaa iftiimiyay wax lagu tilmaami karo “xifaaltan qarsoon” ama “muran ku saabsan hoggaanka gobolka” oo u dhexeeya labada waddan ee deriska ah ee Khaliijka tobankii sano ee la soo dhaafay. Sida ku cad qoraallada iyo warqadaha loo diray Qaramada Midoobay ee labada dal waxaa muuqata in farqiga u dhexeeya labada dhinac iyo muranka soohdinta uu sii kordhay, waxana laga yaabaa in ay jiraan khilaafyo kale, taas oo keentay in la wajaho Qaramada Midoobay iyada oo ujeedadu tahay in la isku dayo “in la caddeeyo xuquuqaha madaxbannaanida, caalami ahaan,” sida ay qabaan falanqeeyayaasha. Inkastoo khilaafkan iyo arrimo kale oo la xiriira khilaafka Sucuudiga iyo Imaaraatka, haddana dadka wax indha indheeya ayaa aaminsan inay weli jirto fursad wanaagsan oo lagu soo afjari karo farqigaas, xataa si ku meel gaar ah, iyadoo la og yahay inay jiraan dano guud oo ka miisaan culus qodobbada ay isku maandhaafsan yihiin labada dhinac. Si dhif iyo naadir ah ayaa labadii bilood ee la soo dhaafay, muranka xuduudda Sacuudiga iyo Imaaraatka ee ku aadan deegaanka “Al Yasat” uu u soo shaac baxay kadib warqad ay dowladda Sacuudiga u dirtay 18-kii bishii March Xoghayaha Guud ee Qaramada Midoobay taa oo ku saabsaneed ku dhawaaqista Imaaraatka Carabta. “Al Yasat” oo ah meel Imaaraatka laga ilaaliyo baddeeda. Waraaqadan, ayaa Riyad waxay ku tilmaamtay in ku dhawaaqista Imaaraadka ay ka soo horjeedo shuruucda caalamiga ah iyo in aanay tixgelin ama aqoonsanayn wax kasta oo sharci ah oo ay ku yeelanayso goobtaasi. Imaaraatka Carabta ayaa fariin cad kaga jawaabtay 16-kii May in “Al Yasat” ay ku taallo dhul badeedkeeda. Muranka ma waxaa uu ku kooban yahay xuduudda mise arrimo kale ayaa jira? Warbixinnada ay qorayeen wargeysyada aan ahayn kuwa Carabta ayaa muddo dheer ka hadlayay waxa ay ugu yeereen “saaxiibka-cadowga”, taas oo ah, in Imaraadka iyo Sacuudiga, iyo tartanka juqraafiyeed iyo loolanka awoodeed ee u dhexeeya. Abdullah Baaboud, oo madax ka ah xarunta cilmibaarista Malcolm Kerr-Carnegie ee Bariga Dhexe, ayaa sheegay in ay jiraan murano badan oo dhanka xuduudaha ah oo u dhexeeya dawladaha Khaliijka, sababtoo ah xuduudaha qaar ayaan si cad loo kala saarin, mararka qaarkoodna khilaafyadani waxay soo baxaan, gaar ahaan marka ay jiraan khilaafyo kale oo qarsoon. Baaboud waxa uu intaa ku daray in khilaafkii dhawaan dhacay aan la eegi karin xaaladiisa guud, maadaama ay jiraan kala duwanaansho qarsoon oo u dhexeeya Sucuudiga iyo Imaaraadka. Kala duwanaashiyahan ayuu khabiirka sheegay inay la xiriiran tartan dhaqaale oo gaar ah, maadaama Sacuudiga uu isku dayayo, iyadoo loo marayo Hiigsiga 2030-ka inuu noqdo dalka ugu muhiimsan gobolka, wuxuuna isku dayayaa inuu noqdo xarunta dhaqaalaha adduunka, halka Imaaradka gaar ahaan Dubai loo arko inay u tartamayso isla meeqaamkan. Baaboud waxa kale oo uu ka hadlay khilaafka siyaasadeed ee u dhexeeya labada dal oo ay ka mid tahay arrinta Yemen oo ay ku kala gadisan yihiin hadafka iyo taageerada ciidamada maxalliga ah, Afgaanistaan iyo loolanka saamaynta ay ku leeyihiin dalalka Geeska Afrika, Bariga Afrika iyo waliba wadamada Waqooyiga Afrika. Cilmi-baarahan ayaa sidoo kale intaa ku daray in sidoo kale ay jiraan kala duwanaansho gudaha wadamada soo saara shidaalka ee OPEC ah, iyada oo Imaaraadku ay isku dayayaan inay muujiyaan awoodda ay ku leeyihiin gobolka, halka Sacuudi Carabiya ay sidoo kale leedahay istiraatijiyad u gaar ah.”

Maamulka Boqortooyada Sacuudi Carabiya ayaa ku dhawaaqay Cabdul Wahab bin Zain Al Abidin Al Shaibi inuu yahay shakhsiga furaha Kacbada Kacbada hayn doona kadib markii uu geeriyooday Sheikh Saleh Al Shaibi. Munaasabada lagu wareejinayay furayaasha Kacbada iyo Maqaam Ibraahim (Maqaamka Nabi Ibraahim) ayaa Isniintii lagu qabtay magaalada Makkah. Sheikh Cabdul Raxmaan bin Salex Al-Shaibi, oo wiil uu dhalay Sheikh Salex Al-Shaibi, ayaa furaha ku wareejiyay Sheekh Cabdul Wahaab bin Zain Al-Abidin Al-Shaibi, oo ah mas’uulka 78-aad ee Kacbada. Sheekh Abdul Wahaab oo ah qofka ugu da’da weyn qoyska Al-Shaiba, ayaa loo magacaabay inuu beddelo Sheikh Saleh Al-Shaibi, oo ahaa sii hayaha sare ee Kacbada oo geeriyooday Jimcihii la soo dhaafay. Waxaa caado ah in furaha Kacbada iyo Maqaam Ibraahim lagu wareejiyo qofka ugu da’da weyn qoyska Al-Shaiba. Ka dib markii uu la wareegay furaha Kacbada, Sheekh Cabdul-Wahaab wuxuu yiri: “Ilaahay ha igu guuleeyo gudashada waajibaadkan iyo mas’uuliyadda labada masjid ee barakeysan.” Sheekh Cabdul-Wahaab waxa uu furi doonaa Kacbada si uu u fududeeyo dhaqidda munaasibka ah ee sanadlaha ah ee Muxaram 15, 1446. Ilaaliyaha Kacbada waa qofka kaliya ee haysta furaha Kacbada, wuxuuna u xil-saaran yahay wax kasta oo la xiriira arrimaha Beydka Alle, oo ay ka mid yihiin beddelidda Kiswada (marada ku daboolan), dhaqidda, iyo carfinta. Tan iyo waagii Nebi Muxamed (scw) qoyska reer Banii Shayba waxa loo igmaday ilaalinta Kacbada, furaheedana ay hayaan. Qoyska Shaiba waxay sii wadaan inay ixtiraamaan sunnadii Nebiga (NNKH) iyagoo u dhiibaya jagada ilaaliyaha (sadin) ee Kacbada xubintooda ugu da’da weyn. Markii uu Nebigu (NNKH) galay Kacbada markuu Makka qabsaday ayuu burburiyay dhammaan sanamyadii ku jiray, wuuna mayray, albaabkiina wuu xidhay, dabadeedna wuxuu u yeedhay Cusmaan Bin Talxa oo ka mid ahaa qoyska Bani Shaiba, wuxuuna u dhiibay furihii isagoo leh, “Furayaashani way sii jiri doonaan ilaa maalinta qiyaame. Cid kaa qaadi karta ma jirto aan ahayn daalim. Qoyska Al-Shaiba waxa ay ilaa waagaas ahaayeen kuwa ilaaliya Kacbada sida uu Eebbe u doonayey iyaga oo lagu soo dajiyay aayadda keliya ee ku soo degtay gudaha Kacbada. “Runtii, Allaah wuxuu ku amrayaa inaad u dhiibto ammaanada cidda leh. Axmed Adan Dagaal (Axmed Safiina) oo ka faalooda taariikhda islaamka ayaa BBC Somali u sheegay: “Wakhtigii Nebigu dhashay beelaha Qureysh shaqada Xaramka way u qaybsanayd”. “Reer Banii Haashim oo uu Nebigu ka dhashay waxay lahaayeen oo ay hayeen furaha ceelka Zamzamka iyo waraabinta xujayda oo loo yaqaanay (Al-Siqaaya). Furaha Kacbadan waxa hayay beesha reer Baniishayba,” ayuu yiri. Dr. Saleh Al-Shaibi, oo ahaa caalim weyn, aqoonyahan iyo qoraa, waxa uu ahaa ilaaliyaha sare ee Kacbada, muddo toban sano ah. Waxa uu qabtay booska 77-aad ee furaha Kacbada kadib geeridii adeerkiis Sheikh Abdulqadir Al-Shaibi Oktoobar 2014, wuxuuna hayay booskan ilaa dhimashadiisa. Al-Shaibi wuxuu ahaa ilaaliyaha sare ee 10-aad inta lagu guda jiro xilliga casriga ah ee Sacuudiga, wuxuuna la socday xaaladda labada masaajid ee barakeysan. Sheikh Saleh Al-Shaibi waxaa xilka kala wareegay Sheikh Abdul Wahhab Al-Shaibi oo ahaa qofka ugu weyn qoyska. Muxuu furaha Kacbada ka sameysan yahay? Waxa uu sheegay in furaha uu ka samaysan yahay bir, dhererkiisuna yahay 35 sentimitir. Waa la beddelay oo la casireeyay dhawr jeer qarniyadii la soo dhafay oo dhan. Maanta furaha iyo qufulka Kacbada waxaa laga sameeyay Nikkel oo lagu dhejiyay dahab 18-carat ah halka Kiswada gudaha ama gogosha Kacbada ay tahay cagaar. Al-Zulfah wuxuu sheegay in qaabka furaha la bed-bedelo had iyo jeer. Dalka Turkiga waxa ku yaala madxaf ay yaallaan 48 furo oo kacbada lagu furi jiray laga soo bilaabo dawladdii Cusmaaniyiinta, halka Sucuudiga ay yaalaan laba nuqul oo furahaasi ah oo ka samaysan dahab saafi ah.    

Ciidamada Suudaan iyo xoogaga RSF ayaa sheegay in ay diyaar u yihiin in xal nabadeed laga gaaro dagaalka sokeeye ee Sudan ka socda muddada 17-ka bilood ah. Hadalka kasoo baxay garabyada ku dagaallamaya Sudan ayaa u muuqdo mid ay uga jawaabayaan, baaq uu madaxweynaha Mareykanka Joe Biden Talaadadi u diray millatariga Sudan iyo kooxda RSF, oo uu ku boorriyay in ay dib u wada hadlaan. Madaxa ciidanka qalabka sida ee Sudan, Abdel Fattah al-Burhan ayaa Arbacadi sheegay in dowladda Sudan ay u farantahay dhammaan dadaallada wax ku oolka ah ee hadafkoodu yahay in lagu dhammeeyo dagaalka. Waxaa isna saaka oo Khamiis ah bayaan kaasi la mid ah soo saaray hogaamiyaha RSF Mohamed Hamdan Dagalo. Hase yeeshee, labadan nin ayaa midbo midka kale ku eedeeyay guuldarrada soo afjaidda dagaalka lagu hoobtay ee Sudan, kaas oo tan iyo bishi April ee sannadki 2023-ki ay ku dhinteen in ka badan 12,000 oo qof. Madaxweynaha Mareykanka Joe Biden ayaa Talaadadii ugu baaqay dhinacyada isku haya Suudaan in ay dib u wadahadlaan si loo soo afjaro dagaalka sokeeye. Mareykanka ayaa horay ugu eedeeyay labada dhinac in ay galeen dambiyo dagaal, waxaana uu cunaqabateyn saaray 16 qof iyo hay’ado ku lug leh dagaalka. Mareykanka wuxuu sheegay in uu indhaha ku hayo dagaalka isla markaana ay suuragal tahay in uu soo rogo cuna-qabateyn dheeraad ah.