La-taliyaha Abiy oo kashifay qorshe halis ah oo Itoobiya ay ka damacsan tahay Somalia.

Ciidamada ammaanka ee Puntland, gaar ahaan kuwa sida gaarka ah u tababaran ee PMPF oo kaashanayaa kuwa sirdoonka maamulkaasi ayaa howlgallo qorsheysan ka sameeyay magaalada Boosaaso ee xarunta gobolka Bari. Ciidamada ayaa howlgalladan ku beegsaday kooxo ay Puntland sheegtayinay gacan saar la leeyihiin Argagixisada oo ku howlanaaa falal liddi ku ah amniga magaaladaasi. Warsaxaaradeed kasoo baxay taliska PMPF ayaa waxaa lagu sheegay in kooxda lasoo qabtay ay ahayd shabakad isku xiran oo isugu jiro Soomaali iyo Ajaaniib, kuwaas oo muddo lagu daba joogay, sida uu sheegay taliska. “Ciidamada sida gaar ka ah u tababaran ee PMPF oo kaashanaya Hay’adda Sirdoonka Puntland ee PISA ayaa hawlgal ay ka sameeyeen Boosaaso gacanta ku dhigay shakhsiyaad ka tirsan shabakado gacansaar la leh Argagixisada oo isugu jira Soomaali iyo Ajaanib, kuwaas oo lagu soo qabtay walxaha qarxa iyo hubka culus” ayaa lagu yiri warsaxafaadeedka. Sidoo kale ciidamada ammaanka Puntland ayaa gacanta kusoo dhigay hub tiro badan, qaraxyo iyo hoobiyeyaal ay lahayd shabakadda lasoo qabtay, waxaana kamid ah hubka la helay budada laga sameeyo walxaha qarxa, miinooyin, bambooyinka gacanta, hoobiyayaal iyo agabyo kale “Kooxahan gacanta lagu dhigay ee qaybta ka ah Shabakado lagu raadjoogo ayaa lagu qabtay noocyada kala duwan ee hubka culus, Budada laga Sameeyo walxaha Qarxa, Miinooyin, Bambooyinka gacanta, Hoobiyayaal iyo agabyo kale” ayaa mar kale lagu yiri. Puntland ayaa sidoo kale u mahadcelisay bulshada deegaanka oo ay sheegtay inay ciidanka ka gacan siiyaan fashilinta dhagarta kooxdaasi laga hortegay. Marar badan ayaa sidaan oo kale ciidamada Puntland waxay usoo qabteen hub tiro badan iyo xubno ka tirsan kooxaha Argagixisada ee ku sugan deegaanada maamulkaasi.

Taliyihii hore ee amniga gobolka Gedo, Cali Xaashi oo wareysi gaar ah siiyay Telefishinka Dulsar TV ayaa ka hadlay arrimo xasaasi ah oo ku aadan xaaladda gobolka Gedo, arrinta ciidamada Itoobiya eek u sugan gobolkaasi.. Cali Xaashi oo wax laga waydiiyay wararka la xiriira in garoomada Gedo ay la wareegeen ciidamada Itoobiya ayaa beeniyay warkaasi, wuxuuna sheegay in ciidamada Itoobiya ay horay u joogeen gobolka, hadana ay ku sugan yihiin, balse aanu jirin garoon ay si buuxda ula qabsadeen. Sidoo kale meesha ka saaray walaaca laga muujiyay ciidamo badan oo Itoobiya ay soo gelisay gobolka, si ay dhaq-dhaqaaq uga sameeyaan halkaasi. Ma fahmin in la leeyahay gobolka Gedo, Itoobiyaankii ayaa la wareegay ciidamada Itoobiya awalbaka gobolka waa joogee ee ma ciidamo cusub baa yimid miyaa laga wadaa ma kuwii joogay ayaa meelo horleh la wareegay miyaa laga wadaa ma fahmi karayo” ayuu yiri Cali Xaashi. Waxaa kale oo uu intaasi kusii daray in aanu jirin war rasmi ah oo kasoo baxay dowladda dhexe iyo Jubbaland oo lagu xaqiijiyay in Gedo ay la wareegeen ciidamada Itoobiya. “DFS qoraal rasmi ah oo kasoo baxay oo ay ku leeyihiin Itoobiya ayaa la wareegtay ma jiro, inta aan xogta hayo sidoo kale ma jirto Gedo waxay ka tirsan tahay Jubbaland qoraal cad oo ay dowladda Jubbaland soo saartay oo leedahay waxaa la wareegay Itoobiyaan baa la wareegay ma jiro” ayuu sii raaciyay. Taliyihii hore ee amniga Gedo wuxuu qiray in ciidamada Itoobiya ay ku sugan yihiin inta badan degmooyinka gobolka, balse aanu awood u laheyn in garoon ay qabsadaan ama ay dad u diidaan. “Ciidamada Itoobiyaanka waa joogaan gobolka, horayna waa u joogeen  oo waxay ka howlgalaan inta badan degmooyinka oo dhan, marka hadda sax ma’aha warka la baahiyay” ayuu mar kale yiri. Hadalkan wuxuu ksuoo aadayo, ayada oo walaac xoogan uu ka dhashay dhaq-dhaqaaq ay Itoobiya ka bilowday gudaha Soomaaliya, xilli ay taagan tahay xiisadda ka dhalatay heshiiska badda ee uu ra’iisul wasaare Abiy Axmed la galay maamulka Somaliland, kaas oo ay ka caroortay dowladda dhexe

Xeer ilaaliyaha guud ee maamulka  Somaliland ayaa Golaha Wakiillada ka dalbaday in ay xasaanadda ka qaadaan xildhibaan Maxamed Abiib oo ka tirsan baarlamaanka Somaliland. Xeer ilaalinta ayaa Xildhibaanka u heysata eedaymo ay ku jirto in masuuliyiinta ka Saafaradda Soomaaliya ee dalka Jabuuti uu la kulmay iyo in arrimaha ciidamada Somaliland uu ka hadlay. Guddoomiye ku xigeenka labaad ee golaha wakiillada Somaliland Cali Xaamud Jibriil, ayaa xaqiijiyey inay soo gaartay warqadda xeer ilaalinta uga timid ee lagu dalbaday in xasaanadda laga xayuubiyo Xildhibaankaas, si loo maxkamadeeyo. Xildhibaan Maxamed Abiib oo ka tirsan golaha wakiillada ayaa tagay dalka Jabuuti dabayaaqadii bishii May, wuxuuna safarkaas xaqiijiyey maalmo ka hor mar uu warbaahinta la hadlay, isagoo sheegay in Jabuuti uu Passapor ka soo qaatay. Intii uu Jabuuti ku sugnaa xildhibaan Abiib wuxuu bartiisa Facebook ku baahiyey sawir isaga iyo wasiirka maaliyadda Jabuuti Ilyaas Dawaleh ay galeen, isagoo soo raaciyey qoraal u dhignaa “Waxaan Wasirka ka wada hadalnay halka ay marayso hawsha jid isku xidhi doona Somaliland iyo Djibouti. Imikana wuxuu ii sheegay inuu ku hawlan yahay dardargalinta bilawga jidka labada dal isku xidhiidhi doona.” Dhinaca kale, Xildhibaan Maxamed Abiib ayaa hadda xaqiijiyay in ay jirto dacwadda ay ka gudbisay Xeer ilaalinta Somaliland, isagoo ka gaabsaday inuu faahfaahin bixiyo. Qaar ka mid ah Khuburada sharciga ayaa sheegaya in marka la eego eedda xildhibaanka loo jeediyay ee xeer-ilaalintu dalbatay in maamus ka xayuubin lagu sameeyo ay u baahantahay in qodobbada la faah-faahiyo isla markaana si dhab ah loo ogaado waxa ay salka ku hayaan. Maxamed Cabdi Afyare, oo ah sharci-yaqaan ayaa qaba in tusaale ahaan qodobbada lagu soo eedeyay, Xildhibaan Abiib sida inuu la kulmay xubno ka tirsan safaaradda Soomaaliya ay Jabuuti ay tahay in la ogaado waxa uu kala hadlay iyo faahfaahintooda, iyo in arrinta ciidamada Somaliland qudheeda la eego qaabka uu uga hadlay. “Arrimahaas kaligood kuma filna in xildhibaan lagu soo eedeyo si xasaanadda looga qaado, arrimahaasi waxay u baahanyihiin ciidanka qaranka sida uu uga hadlay, ma siyaasadda lagu maamulyay ayuu dhaliilay,taasna xildhibaanku xaqbuu u leeyahay inuu ka hadlo,” ayuu yiri sharciyaqaan Maxamed Cabdi Afyare.