Taliska Booliska soomaaliyeed  Oo Soo Xiray Askari Xadgudub Wayn Ka Gaystay Muqdisho.

Maalintii labaad waxaa xiran goobaha ganacsiga suuqa wayn ee Bakaaraha, sababo la xiriira go’aankii kasoo baxay dowladda ee ku aadan qaadista canshuurta iibka oo shalay ka dhaqan gashay magaalada Muqdisho. Ganacsatada ayaa weli ka cabanaya go’aanka kasoo baxay wasaaradda maaliyadda Soomaaliya, xilli dowladda ay horay u sheegtay in la xaliyay cabashadii ganacsatada. Sawirro laga soo qaaday suuqa ayaa muujinaya albaabada oo wada xiran iyo ganacsatada oo bannaanka fadhisa, waxaana qaarkood ay sheegeen in ay ka cabanayaan canshuurta cusub ee la saaray, taas oo dhan 5%. Xaaladda suuqa ayaa kasii dartay, waxaana la hakiyay dhamman dhaq-dhaqaaqii ganacsi ee ka jiray halkaasi, ayada oo arrintan ay ganacsatada kaga jawaabayaan go’aanka dowladda ee jarista cashuurta iibka. Mid kamid ah ganacsatada oo la hadlay warbaahinta ayaa sheegay in ay dareemayaan culays ay soo saartay dowladda, kaas oo ka dhashay canshuurta cusub ee la saaray. “Waxaan dareemeynaa inuu culayska nagu sii badanayo, waana arrin aan qaadi karin canshuurta cusub ee lasoo rogay” ayuu yiri mid kamid ganacsatada Muqdisho. Sidoo kale wuxuu sii raaciyay “Ninka Marchanti lacag ka jaro EVC-gana wuu ka jari karaa sida xaqiiqda ah marka aan ka hadalno”. Dhinaca kale maamulka gobolka Banaadir oo isna arrintan ka hadlay ayaa ka digay in suuqa uu sii xirnaado, wuxuuna ku goodiyay inuu qaadayo tallaabo deg-deg ah. Si kastaba, lama oga sida ay wax noqon doonaan iyo halka ay ku dambeyn doonto xiisadda ka dhalatay canshuurta iibka ee haatan ka taagan magaalada Muqdisho.

Isbaheysiga Milatari ee u dhaxeeya Soomaaliya iyo Masar ayaa ka socda Geeska Afrika, taas oo Itoobiya si gaar ah uga careysiisay, waxaana jira walaac laga qabo in iskaashigu uu noqdo mid ka badan dagaal afka ah. Xiisaddan ayaa sare u kacday todobaadkan markii ay magaalada Muqdisho ee caasimadda Soomaaliya soo gaareen labo diyaaradood oo nooca C-130 oo laga leeyahay dalka Masar. Tallaabadan ayaa muujineysa billowga heshiiskii horraantii bishii Agoosto la saxiixay markii madaxweynaha Soomaaliya uu booqasho ku tagay magaalada Qaahira. Qorshaha ayaa ah in ilaa 5,000 oo askari oo Masaari ah ay ku biiraan ciidamada cusub ee Midowga Afrika dhamaadka sanadkan, iyadoo 5,000 oo kale la sheegay in si gaar ah loogu daabuli doono. Itoobiya, oo kamid ahayd dalalka caawinayay Soomaaliya marka ay noqoto dagaalka lagula jiro dagaalyahannada xiriirka la leh Al-Qaacida, isla markaana ay Masar isku hayaan biyo-xireen weyn oo ay ka dhistay webiga Niil, ayaa sheegtay in aysan “iska taagnaan doonin, xilli ay dowlado kale qaadayaan tallaabooyin xasillooni darro ku ah gobolka.” Wasiirka gaashaandhigga Soomaaliya ayaa ka jawaab celiyay, isagoo yiri Itoobiya waa inay joojisaa “baroorta” iyadoo qof walba “uu goosan doono wixii uu beertay” taasoo muujineysa xiriirkooda diblomaasiyadeed oo hoos u dhacay muddo bilo ah. Maxay Itoobiya uga xun tahay falcelinta Soomaaliya? Soomaaliya kaliya ma aysan keenin ciidamada dowladda Masar oo kaliya oo Itoobiya ay u aragto cadawgeeda, balse waxay sidoo kale shaacisay in ciidamada Itoobiya aysan ka mid noqon doonin ciidamada Midowga Afrika laga bilaabo bisha Janaayo ee soo socota. Tani waa markii saddexaad ee ciidamo lagu daabulo Soomaaliya tan iyo markii hawlgalka taageerada nabadda ee Midowga Afrika uu bilaabmay, kii ugu horreeyay waxaa la geeyay 2007 bilo kadib markii ciidamada Itoobiya ay ka soo gudbeen xadka si ay gacan uga geystaan la dagaallanka Al-Shabaab, oo markaas gacanta ku haysay caasimadda Soomaaliya. Waxaa jira ugu yaraan 3,000 oo askari oo Itoobiyaan ah oo hoos taga howlgalka Midowga Afrika ee hadda socda, sida ay sheegtay wakaaladda wararka ee Reuters. Toddobaadkii hore, ra’iisul wasaaraha Soomaaliya ayaa sidoo kale sheegay in Itoobiya ay kala baxayso 5 ilaa 7,000 oo askari oo kale oo ku sugan dhowr gobol oo heshiisyo laba geesood ah ay kala saxiixdeen, haddii aysan ka bixin heshiiska dekedda ee ay la gashay Somaliland. Itoobiya waxay taasi u aragtaa dharbaaxo fool ka fool ah, sida uu hadalka u dhigay wasiirkeeda arrimaha dibadda, “wax-u-huriddii ay askarta Itoobiya u galeen Soomaaliya.” Ka bixitaanka ciidamada ayaa sidoo kale Itoobiya ka dhigi doonta mid u nugul weerarada Al-shabaab, sida uu u sheegay Christopher Hockney, oo ah cilmi baare sare oo ka tirsan machadka Royal United Services Institute. Qorshaha la qorsheeyay in ciidamada Masar la geeyo xuduudkeeda bari ayaa sidoo kale Itoobiya ka dhigi doona mid cabsi gaar ah leh, ayuu raaciyay. Masar ayaa u aragta biyo-xireenka Niilka ee Itoobiya oo ku yaal galbeedka dalka khatar jirta, waxayna ka digtay mar hore inay qaadi doonto “tallaabo” haddii ammaankeeda la halis galiyo.

Warar kala duwan ayaa kasoo baxaya dagaal qaraar oo maanta ciidamada milatariga dowladda Kenya iyo maleeshiyaadka kooxda Al-Shabaab ku dhex maray qaybo kamid ah gobolka Waqooyi Bari, kaas oo dhaliyay khasaare dhimasho iyo dhaawac. Dagaalka ayaa yimid, kadib markii ciidamo ka tirsan kuwa Kenya oo howlgallo ka waday xadka ay wadaagaan dalalka Soomaaliya iyo Kenya ay isku dhaceen xubno ka tirsan Al-Shabaab oo ku sugnaa halkaas, waxaana kadib xigay dagaal toos ah. Wararka ayaa sheegaya in dagaalka uu qaatay saacado badan, isla markaana uu jiro khasaare soo kala gaaray labada dhinac ee dagaalamay  sida ay innoo sheegeen dadka deegaanka. Inta ka xaqiijiyay waxaa dagaalka ku dhintay ugu yaraan illaa 5 xubnood oo isugu jiro labada dhinac, waxaana sii dheer khasaare dhaawac ah oo intaas ka badan. Labada dhinac ayaa guulo ka kala sheegtay dagaalka, waxaana mid kastaa uu baahiyay inuu jab gaarsiiyay garabka kale, balse ma jiraan ilo madax bannaan oo xaqiijin kara sheegashadooda. Xaaladda ayaa haatan ah mid aad u kacsan, waxaana weli dhaq-dhaqaaqyo laga dareemayaa aagga lagu dagaalamay ee xadka waddamada Soomaaliya iyo Kenya. Kenya oo ciidamo ay ka joogaan gudaha Soomaaliya ayaa weeraro kala kulanta kooxda Al-Shabaab oo badana beegsata deegaanada dhaca xadka labada waddan. Muddooyinkii u dambeeyay weerarada Al-Shabaab ee Waqooyi Bari ayaa sii kordhayay, waxaana sidoo kale gobolka ciidamo badan oo milatari ah kusoo daabushay Kenya, si ay u xaqiijiyaan amniga guud ee waddankaasi.