HOGAAMIYIHII XAMAAS OO LAGU DILAY DALKA IRAN.

Golaha Ammaanka ee Qaramada Midoobay ayaa ku baaqay dadaallo diblomaasiyadeed oo degdeg ah si looga fogaado isku dhac ballaaran oo ka dhaca bariga dhexe, kulan degdeg ah oo ay yeesheen saacado ka dib markii Mr Haniyeh la dilay. Madaxa Qaramada Midoobay, Antonio Guterres, ayaa ku tilmaamay xaaladda taagan halis soo korortay. Safiirka Iran ee Qaramada Midoobay ayaa isnah ku tilmaamay fal argagaxiso. Shiinaha, Ruushka iyo Aljeeriya ayaa iyaguna cambaareeyay. Japan ayaa sheegtay in ay ka cabsi qabto in gobolka uu qarka u saaran yahay dagaal dhan walba ah. Britain waxay ku boorisay xasillooni iyo is-xakameyn, iyadoo ku celisay baaq xabbad joojin degdeg ah oo laga sameeyo Qasa. Maraykanka ayaa ugu baaqay xubnaha Golaha Ammaanka ee saamaynta ku leh Iran “inay joojiyaan inay sii huriyana xaaladda qasan ee ka taagan bariga dhexe. Dhinaca kale waxaa gelinka dambe ee maanta lagu wadaa in dalka Iran ay ka dhacdo baroor-diiq loo sameynayo madaxii siyaasadda ee ururka Xamaas, Ismaaciil Haniyah oo la dilay Arbacadii shalay. Hoggaamiyaha ugu sareeya Iran, Ayatollah Ali Khamenei, ayaa tujin doona salaad Janaaso ah ka hor inta aan hogaamiyihii Xamaas loo qaadin magaalada Dooxa ee dalka Qadar, halkaa oo lagu wado in lagu aaso. Iran ayaa ku eedeysay Israa’iil inay ka dambeysay dilka, waxayna ugu hanjabtay “ciqaab adag” balse ma sheegin qaabka ay uga aargudan doonto Isra’il. Wargeyska New York Times oo soo xiganaya saddex sarkaal oo ka tirsan Dowladda Iran oo ka dalbaday in aanan la magac-dhabin, ayaa sheegay, in Ayatullah Cali Qamaney uu ciidamada Iran ku amray in ay si toos ah u weeraraan Isra’il. Si kastaba ha ahaatee, ra’iisul wasaaraha Israa’iil Benjamin Netanyahu ayaa dhankiisa sheegay in dalkiisu uu “dharbaaxo culus” u geystay cadawgiisa maalmihii la soo dhaafay, oo ay ku jirto dilka taliye sare oo ka tirsanaa ururka Xisbullaah kaasoo lagu dilay Lubnaan saacado ka hor weerarkii Tehran. Waxa uu uga digay Israa’iiliyiinta in “maalmo adag ay soo socdaan”, iyadoo laga cabsi qabo isku dhac ballaaran uu ka dhaco Bariga Dhexe.

Madaxweynaha Faransiiska, Emmanuel Macron ayaa dhalleeceeyay diidmada ay Israel kala hortimid qorshaha ay iyaga iyo Mareykanka ugu gogol xaarayaan in muddo 21 cisho ah xabad joojin lagaga sameeyo xudududa Israel iyo Lubnaan. Madaxweynaha Faransiiska ayaa walaac ka muujiyay tallaabada ay Israel ku qaadacday in fursad la siiyo dadaalada caalamiga ah, ee ah in wada-xaajood lagu soo afjaro xiisadda labada dal. Madaxweynaha oo booqasho ku jooga dalka Canada ayaa sheegay in iyadoo Canada iyo dalal kale ay kala shaqeynayaan, sidii looga baaqsan lahaa isku dhac ballaaran ay Israel diidan tahay inay taasi dhacdo. Waxa uu sheegay in dhacyada dalka Lubnaan ay soo dhaweeyeen hindisaha xabad joojinta ku-meel-gaarka ah, balse aysan Israel soo dhaweyn. “Xisbullah waxay muujisay inay diyaar u tahay xabad joojinta. Hadda qof kasta wuxuu sugayaa Raysal Wasaaraha Israel, Benjamin Netanyahu.” Ayuu yiri Madaxweynaha Faransiiska oo wareysi siiyay Warbaahinta CBC ee Canada. Madaxweyne Macron ayaa Mareykanka ugu baaqay inuu Israel ku cadaadiyo in ay aqbasho hindisaha xabad joojinta iyo in colaadda labada dal lagu dhameeyo miiska wada hadalka. Washington iyo Paris ayaa Arbacadii soo jeediyay qorshe muddo 21 cisho ah lagu hakinayo colaadda, si loo sameeyo wada-xaajood horseedaya in la gaaro heshiis nabadeed, iyadoo shacabkii labada dhinac ee barakacayna ay si nabdoon ugu soo laabanayaan guryahooda. Emmanuel Macron, Madaxweynaha Faransiiska ayaa sheegay in weerar dhinaca dhulka oo Israel ku qaaddo dalkaasi uu noqon doono khalad aad u weyn. “Waxaan aaminsanahay in aan weli haysano saacado yar oo Raysal Wasaare Netanyahu uu ku bixin karo fursad nabadeed.” Ayuu yiri Madaxweyne Macron. Madaxweyne Macron ayaa yiri “Waxaan aaminsanahay in Mareykanku uu hadda kordhinayo cadaadiska Raysal Wasaaraha Israel, si uu sidaas u sameeyo. Haddii Netanyahu uu yiraahdo maya, Faransiisku wuxuu arrinta u gudbin doonnaa Golaha Ammaanka ee Qaramada Midoobey.” Wasiirka Arrimaha Dibadda Lubnaan, Abdallah Bou Habib ayaa sheegay in Gobolka Bariga Dhexe oo dhan uu halis ugu jiro dagaalka ay Israel fidineyso. Wasiirka oo khudbad ka jeedinayay Shirka Golaha Guud ee Qaramada Midoobey ayaa Beesha Caalamka ugu baaqay in la qaado tallaabo lagu joojinayo gardarrada Israel. Israel ayaa iska dhega tireysa baaqyada xulafadeeda muhiimka ah, xilli ay ogsoon tahay cawaaqibka uu leeyahay dagaalka ay ballaarineyso. Masuuliyiinta Israel ayaa ku hanjabaya inay ciidamadooda duulaan dhinaca dhulka ah ku qaadi doonaan dalka Lubnaan, si shacabkoodii ku barakacay xiisadda xuduudda ay guryahooda ugu soo laabtaan.

Warbixin uu qoray Brian Bloom oo lagu daabacay wargeyska ka soo baxa Israel ee “The Jerusalem Post” ayaa cinwanaan looga dhigay “Rajada kaliya ee u hartay Israel waa Sacuudiga”. Qoraalka waxaa uu ku bilowday guul buuxda oo Israel ka gaarto Gaza waa wax aan sahal lagu gaari karin Qoraaga waxa uu sheegay Israel waa in ay sameysaa wax ay “Wajiga ku ilaalsan karto”. Dagaalka Israel iyo Xamaas ee socday 8-da bilood laga soo bilaabo Oktoobar 7, waxaa la dhihi karaa Israel kuma guuleysan maadama guutooyinka Xamaas ah ay weli dhulka joogaan, ayna awood u leeyihiin in ay Tel Aviv duqeeyaan iyo sidoo kale in dadka la haysto ay ku jiraan xaalad bani’aadannimada ka baxsan. Ra’yi ururin uu sameeyay Machadka Dimuqraadiyadda Israel ka hor howlgalkii sideedii June ee Nuseirat, waxay muujineysaa in 34 boqolkiiba dadkii ka qeybqaatay ay rajo fiican ka qabaan mustaqbalka ammaanka qaranka. Bishii May, 38 boqolkiiba dadweynaha Israel waxay sheegeen in ay kalsooni weyn u qabaan suurgalnimada in ay guuleystaan halka tiro badan oo 41 boqolkiiba ay sheegeen in ay kalsooni yar ku qabanaan in Israel guuleysaneyso. Qoraaga waxa uu isweydiiyay isbeddelka hadii aan la guuleysan ama hadii dadweynaha kalsoonidooda lumiyaan. Bloom waxa uu aaminsan yahay in si weyn looga fakaro arrinta. Waxa uu sheegay in jawaabta ay hortaalo Sacuudiga iyo Imaaraatka. Qoraaga waxa uu sheegay in Sacuudiga uu si weyn u doonayo in uu caadi ka dhigo xiriirka uu la leeyahay Israel taasna waxaa daliil u ah madaxweynaha Mareykanka Joe Biden oo soo bandhigay xabad joojin saddex heer ah iyo siideynta la haystayaasha iyadoo la eeegayo rabitaanka Netanyahu ee ah in aanu ogolaan maamul Falastiin oo halkaa jooga. Sacuudiga iyo Imaaraatka way sameyn karaan qorshahaas. Sacuudiga waxyaabo waa weyn ayuu ka doonayaa Israel oo ay ku jiraan jid laysku haleyn karo oo lagu dhiso dowladda Falastiin ah taas ah oo wax ay Israeliyiin badan iyo maamulka hadda jira ay ka horjeedaan. Hadii Israel ay ku guuleysan weyso dagaalka ay kula jirto Xamaas waa in hab kale la maraa. Qoraaga waxa uu rumeysan yahay hadii Netanyahu uu caadi ka dhigo xiriirka Sacuudiga waxay taasi bedelysaa gobolka oo dhan. Israel waxay gobolka ka helysaa boos ay isbahaysi kula noqoto Carabta Sunniyiinta ee ka horjeeda Iran iyo xulufadeeda. Sidoo kale waxay taasi hogaajineysaa wajiga xumaaday ee Netanyahu. Dhabtii taasi ma dhawa, isbahaysigiisa ma sii jirayo. Marka la gaaro heshiis in badan waxay noqon doonaan howlgab, waana wax aysan marna qiyaasin Carabtii hore. Qoraaga waxa uu qabaa hadii heshiis lala galo Sacuudiga oo dagaalka Gaza la soo afjaro in taasi ay fududeynso culeyska Maxkamadda dambiyada Caalamiga ee ku hayaan Israel iyo hoggaamiyayaasheeda. Dagaalka labada dhinac ee Netanyahu Qoraal uu ku qoray Peter Beaumont wargeyska ka soo baxa UK “The Guardian” ayaa cinwaan uga dhigay “Netanyahu labo dagaal ayuu ku jiraa” mana muuqata in midkoodna uu dhamaanayo. Qoraaga waxa uu muujiyay in dagaalka Israel ay kula jirto Xamaas iyo kan Xisbullah ee Lubanaan ay yihiin dagaallo iska soconayo oo aan la ogeyn xilliga ay dhammaanayaan. Israel labo dhinac ayey dagaal ugu jirtaa. Si kasta oo ay ugu adeegsato awood iyo hub culus Gaza, hadana in la gaaro guul weyn ma cadda, waana khiyaali. Aragtida hoggaamiyaha Xamaas, Yaxya Sinwar ee ah waxyeelada rayidka Gaza in ay tahay huris lagama maarmaan ah waa mid ay Xamaas u aragto horumarka dagaalka si ka duwan Israel. Qoraaga waa sheegay in hoggaanka siyaasadeed iyo kan militeri ee Israel ay sanado aaminsanaayeen in ay awood u leeyihiin xakameynta dagaalka Xamas ama kan Xisbullah ee Waqooyiga. Waxay iska indho-tireen qodobka siyaasadeed ee hurin kara dagaalka. Falastiin waxay dooneysa dal iyo aayo-katalin Xamaas iyo Xisbuulah waxay doonayaan qorshe fog. Xamaas waxay u aragta in aysan jid kale haysan oo aan ka aheyn in ay dagaalka sii wadaan. Qoraaga waxa uu rumeysan yahay in arintu aheyn oo kaliya dagaalka Gaza. Dagaalka Xisbullah ayaa qeyb ka ah colaadda. Fakarka Israel ee ah in dagaalka ay xakameyn karto ayaa la fahmay. Xadka Lubnaan dagaalka ka socda waxa uu noqday mid weyn. Waxyaabaha laga tagay ee dhibaatada keenaya Wargeyska ka soo baxa Lubanaan ee ““Asharq Al-Awsat” maqaal uu ku qoray Maxamed Al-rumayhi kaas oo cinwana uu uga dhigay “Faraqa u dhexeysa carrada iyo fakarka” ayuu kaga hadlay go’aanka Golaha Ammaanka ee ah in dagaalka la joojiyo. idka waa dheeryahay maadama aan waxyaabo badan xisaabta lagu darin. Qoraaga waa uu aaminsan yahay in labada dhinaca Israel iyo Falastiin ay haystaan midba rayi’ u gaar ah. Falastiin waxay u aragtaa dhulkooda oo laga qaatay halka Israel-na ay aaminsan yihiin in ay iyaga leeyihiin. Dhibatada waxay bilaabatay marka labada dhinac loo sheegay in ay hal dhul ku heshiiyaan. Labo dal ama hal dal ay wada leeyihiin. Qoraaga waxa uu aaminsan yahay Gaza oo dib loo qabsado in ay tahay in lagu soo laabtay halkii hore loo joogay. Xamaas oo maamulka Gaza ku soo laabatana waxay ka la mid tahay in halkii hore lagu soo laabtay. Bulshada caalamka labada dhinac waxay ugu baaqeen xalka Labo dal ah. Taasi waxay u baahan tahay in si wadajir ah loo aqoonsado dowladda Falastiin. Xamas waxay furtay albaab taariikhi ah. Qoraaga waxa uu ku soo afjaray maqaalkiisa isagoo tilmaamay in bulshada caalamka aysan fulin halku-dhigyadooda xamaasadeysan maadama uu Mareykanku yahay awoodda ugu firfircoon. In kuwa qaar la aflagaadeeyana ma soo dedejineyso calka.