Guddiga Doorashada Puntland Oo Soo Saaray Go’aan Ka Dhan Ah Xisbiga U Hogaaminaayo Deni.

Sirdoonka Maraykanka ayaa ogaaday in Xuutiyiinta Yemen ay ka wada hadleen sidii hub loo siin lahaa kooxda ka dagaalanta Soomaaliya ee Al-Shabaab. Saddex sarkaal oo Maraykan ah oo la hadlay CNN ayaa arrintan ku tilmaamay mid welwel leh oo halis gelinaysa xasilloonida gobolka oo markii horeba ay rabshado ka socdeen. Saraakiisha ayaa hadda raadinaya cadeymo muujinaya in hubka Xuuthiyiinta la soo gaarsiiyay Soomaaliya, waxayna isku dayayaan in la ogaado haddii Iran oo taageero ciidan iyo mid dhaqaale siisa Xuutiyiinta ay ku lug leedahay heshiiska. Mareykanka ayaa uga digayay dalalka gobolka iskaashigan suurtagalka ah toddobaadyadii la soo dhaafay, sida uu sheegay sarkaal sare oo ka tirsan maamulka. Dalalka Afrika ayaa sidoo kale billaabay in ay si firfircoon ula soo xiriiraan Mareykanka, si ay u gudbiyaan walaacooda, oo ay u helaan macluumaad dheeraad ah. “Tani waa wada hadallo joogto ah oo aan la yeelanayno dalalka labada dhinac ee Badda Cas,” ayuu yiri qof xog-ogaal ah. “Oo waxaa loo eegayaa si dhab ah.” Ma aha isbahaysi dabiici ah inay yeeshaan labada kooxood, kuwaas diin ahaan kala ah Sunni iyo Shiico is-neeb, islamarkaana aan horey xiriir u yeelan. Laakin waxaa kala qeybiya hal biyo oo kaliya – Gacanka Cadmeed oo istaraatiijiyad ahaan muhiim u ah – waxayna labadooduba Mareykanka ku tiriyaan cadowgooda ugu sarreeyaa. Sirdoonka Mareykanka ayaa sare u qaaday suurtagalnimada in xiriirka danta ku dhisan uu xaaladda uga sii dari karo Soomaaliya iyo Badda Cas iyo Gacanka Cadmeed, halkaas oo Xuutiyiintu ay weeraro joogto ah ku hayaan maraakiibta ganacsiga iyo hantida ciidamada Maraykanka tan iyo markii uu billaabmay dagaalka Gaza. Heshiiska suurtagalka ah wuxuu dhaqaale cusub u yaboohi karaa Xuutiyiinta, xilli saraakiisha Mareykanka ay sheegeen inay jiraan calaamado muujinaya in taageeraha koowaad ee kooxda, Iran, ay walaac ka qabto istaraatiijiyadda weerarada kooxda ee Badda Cas. “Inaad awood u yeelato inaad iibiso hubka qaar waxay ku siineysaa dakhli aad loogu baahan yahay,” ayuu yiri sarkaalka sare oo ka tirsan maamulka madaxweyne Biden. Dhanka al-Shabaab, waxay siin kartaa fursad ay ku hesho ilo cusub oo hub ah – oo ay ku jiraan suurta-galnimada diyaaradaha aan duuliyaha lahayn (drones) – kuwaas oo aad uga casrisan hubkooda hadda, waxayna siin kartaa kooxda awood ay ku weeraraan bartilmaameedyada Mareykanka. Waxaa jiray tahriibin joogto ah oo isugu jira hub fudud iyo agab ganacsi oo u dhexeeya kooxo kala duwan oo Yemen iyo Soomaaliya ku sugan muddo sanado ah. Laakin heshiis hub ah oo dhex mara Al-Shabaab iyo Xuutiyiinta ayaa noqon doona mid cusub, sida ay sheegeen saraakiisha Mareykanka. “Waxay noqon doontaa calaamadda ugu cad, in laba urur oo, fikrad ahaan, si isku mid ah uu uga soo horjeedo midba midka kale – in ay mudnaanta siiyaan wax ay wadaagaan, taas oo ah cadaawadda ay u hayaan [Mareykanka],” ayuu yiri Christopher Anzalone, oo ah wax ka dhiga Marine Corps University, qaybteeda daraasaadka Bariga Dhexe. “Waxay noqon doontaa mid aad muhiim u ah sababtoo ah waxay muujineysaa inuu jiro isbeddel dhanka labada ururba ah.” Nooc kasta oo iskaashi milatari ah oo u dhexeeya Xuutiyiinta iyo al-Shabaab ayaa sidoo kale wiiqi kara xabad-joojin aan rasmi ahayn, oo jilicsan, oo u dhaxaysa Xuutiyiinta iyo Sucuudiga oo soo jirtay tan iyo 2022, ayuu yiri sarkaalka sare ee maamulka Biden. Waxayna si dhab ah uga hor imanaysaa nuxurka qorshaha Qaramada Midoobay ee ay soo jeedisay ee nabad waarta, ayuu yiri sarkaalku. “Weli waxaan dan weyn ka leenahay taageeridda geeddi-socodka nabadda Yemen,” ayuu sarkaalku hadalkiisa raaciyay. “Laakin ganacsiga noocan ah ee ka dhexeeya Xuutiyiinta iyo al-Shabaab waxaa hubaal ah in ay adkeyn doonto oo wiiqi doonto dadaalkaas.” Saraakiisha ayaa sheegay in xilligan aysan hubin nooca hubka Xuutiyiinta ay siin karaan Al-Shabaab. Hadda, kooxda Soomaalida waxay heli karaan oo keliya gantaallo, hoobiyeyaal iyo miinooyin, oo ay u adeegsato dagaalka ay kula jirto dawladda Soomaaliya – hub yar balse dilaa ah. Xuutiyiinta, marka la barbardhigo, waxay haystaan hubka diyaaradaha aan duuliyaha lahayn ee drones-ka, oo ay ku jiraan kuwa biyaha hoostooda mara. Mareykanka waxaa Soomaaliya ka jooga ilaa 480 askari, sida uu sheegay sarkaal Mareykan ah. Waxay Soomaaliya ka fuliyaan duqeymo joogto ah oo ka dhan ah kooxaha Al-Shabaab iyo Daacish.      

Ra’iiusl wasaarihii hore ee Soomaaliya Cumar Cabdirashiid Cali Sharmaake ayaa ka digay in dowladda Soomaaliya ee uu hoggaamiyo madaxweyne Xasan Sheekh ay aqbasho in Itoobiya ay xuquu ka hesho dhul badeedka Soomaaliya. Waxa uu si gaar ah uga digay in madaxda Soomaalida ee ku sugan Ankara in heshiis kasta oo lala galo Itoobiya uusan ku jirin ama soo jeedin in Itoobiya ay saldhig ciidan ka sameysato biyaha Soomaaliya. Ra’iisul wasaarihii hore ee dalka ayaa sidoo kale waxa uu bogaadiyay dadaalka dowladda Turkiga ay ku dooneyso soo afjarida wuxuu ugu yeeray “gardarada Itoobiya ee ku wajahan midnimada dhuleed ee Soomaaliya.” “Waxaan bogaadineynaa dadaalka Turkiga waxaana rajeyneynaa in aan aragno soo afjarida gardarada Itoobiya ee ku wajahan midnimada dhuleed ee Soomaaliya. Laakiin, heshiis aan lala gelayn Itoobiya waa in uu ka dhigan yahay ama micneheedu yahay saldhig ciidan ama xuquuq madax-bannaan oo lagu galo baddeena,” ayuu yiri Cumar Cabdirashiid. Waxa uu intaas kusii daray “Dowladda federaalka Soomaaliya waa inay raadisaa talo-bixin khubaro ah oo ku aadan wada-hadallada (haatan socda).” Hadalka ra’iisul wasaarihii hore ee Soomaaliya ayaa kusoo beegmaya, iyadoo shalay uu magaalada Ankara ka bilowday wejiga labaad ee wada-hadallada Soomaaliya iyo Itoobiya, kaas oo garwadeen ka tahay dowladda Turkiga oo dadaal badan ku bixineysa sidii loo soo afjari lahaa khilaafka u dhaxeeya labada dal. Turkiga oo dhinacyad isku soo jiidaya ayaa dhawaan sheegay in xiisadda Muqdisho iyo Addis Ababa lagu soo afjari karo in Itoobiya ay galaangal u yeelato biyaha Soomaaliya, iyadoo ixtiraamaysa madax-bannaanida Soomaaliya. Middan ma diidana Soomaaliya, balse waxay kasoo horjeeda in qeybo kamid ah baddeeda la siiyo Itoobiya, waxa uuna kal hore sheegay madaxweynaha Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud in dowladdiisa aysan diidaneyn in Itoobiya ay baddeena uga faa’iideysato hab ganacsi oo keliya, sida ay Itoobiya usoo gaarto badda caalamiga ah.