Goobo ganacsi oo ku gubtay waddada Maka Al-Mukarama.

Xildhibaannada golaha wakiilada Somaliland ayaa maanta kulan aan caadi ahayn ku yeeshay magaalada Hargeysa, kaas oo ujeedkiisu ahaa maamuus ka xayuubinta Xildhibaan Maxamed Abiib Yuusuf Jaamac oo dacwad culus ay kusoo oogtay xeer-ilaalinta Somaliland. Kiiska Maxamed Abiib ayaa waxaa kasoo kordhay arrin aan la fileyn, kadib markii soo jeedinta xeer-ilaaliyaha guud uu ka horyimid guddiga joogtada ah ee golaha wakiilada. Warbixin lala wadaagay xildhibaannada, sidoo kalena loo dusiyay warbaahinta ayaa lagu shaaciyay go’aankka guddiga, waxaana lagu sheegay in soo jeedinta xeer ilaaliyaha ee ku aadan maamuus ka xayuubinta Maxamed Abiib ay tahay mid sharci darro ah. “Haddaba guddidu iyada oo ka duuleyso asbaabaha kor ku xusay waxay golaha wakiilada u xaqiijineysaa in soo jeedinta xeer-ilaaliyaha guud ee ah maamuus ka xayuubinta Mudane Maxamed Abiib Yuusuf Jaamac ay tahay mid aan sharci ahayn isla markaana ay ka hor imaaneyso mas’uuliyadda xil-gudasho ee mudanayaasha ee ku tilmaaman dastuurka iyo xeer hoosaadka golaha wakiilada xeer.lr.01/2021″ ayaa lagu yiri go’aanka kasoo baxay guddiga golaha wakiilada ee maamulka Somaliland. Guddiga ayaa sidoo kale xubnaha golaha wakiilada ugu baaqay inay ka dhiidhiyaan arrintan, isla markaana ay cod ku diidaan soo jeedinta xeer-ilaaliyaha guud. “Sidaas aawgeed waxaannu mudanayaasha golaha usoo jeedineynaa inay nagu raacaan isla markaana ay cod ku diidaan soo jeedinta xeer-ilaaliyaha guud” ayaa lasii raaciyay. Intaas kadib guddoomiyaha golaha wakiilada Somaliland, Yaasiin Xaaji Maxamuud Xiir (Faratoon) ayaa soo xiray fadhigii aan caadiga ahayn ee guluhu u balansanaa in go’aan lagaga gaadho dacwaddii xildhibaan Maxamed Abiib kadib markii uu goluhu buuxsami waayay kooram la’aan, waxaana lagu ballamay inay dooddu halkeeda kasii soconeyso. Abiib oo haatan ku sugan Boorama ayaa xeer-ilaalinti waxa ay u heysataa eedaymo ay ku jirto in mas’uuliyiinta ka tirsan Saafaradda Soomaaliya ee dalka Jabuuti uu la kulmay iyo in arrimaha ciidamada Somaliland uu ka hadlay. Sidoo kale Xildhibaan ayaa horay u tagay dalka Jabuuti dabayaaqadii bishii May ee sanadkan, wuxuuna safarkaas xaqiijiyey maalmo ka hor mar uu warbaahinta la hadlay, isagoo sheegay in Jabuuti uu Passapor ka soo qaatay.

  Baarlamaanka Jubaland ayaa dhowaan u codeeyay wax ka bedel lagu sameeyey qaar ka mid ah qodobada dastuurka Jubbaland, tallaabadaasi waxay sii xoojisay hubanti la’aan ka taagan doorashada maamulkaas, carada iyo walaaca mucaaradka ayaa cirka isku sii shareeray. Wasiir ku xigeen wasaaradda cadaaladda iyo arrimaha dastuurka ee dowlad goboleedka Jubaland Bishaar Aadan ayaa markii ugu horeysay sheegay waqtiga rasmiga ah oo ay dhaceyso doorashada madaxtinimada maamulkaas oo wajaheysa hubanti la’aan weyn. Wasiirka oo ka qeyb galay barnaamij dood ah oo  ay qabatay warbaahinta maxaliga  ayaa muddo ka meer-meeray su’aal laga weydiiyey goorta ay dhaceyso doorashada maamulkiisa, balse markii dambe wuxuu sheegay in bisha 11-aad ay doorasho ka dhaceyso Jubbaland. “Wakhti ay doorasho dhacayso wasiir ma sheego ee guddi doorasho ayaa sheega, taana qorsheheedu waa uu socdaa, madaxweyneheyga ayaa saxiixay in ay November doorasho dhacayso, sidaas ayuuna qorshuhu yahay,” ayuu yiri Wasiir ku xigeen wasaaradda cadaaladda iyo arrimaha dastuurka Jubaland. Waxaa taagan muran ka dhashay wax ka badelka dastuurka, baarlamaanka ayaa toddobaadkii hore u codeeyey in dastuurka Jubbaland laga saaro qodobkii xadidayey inta jeer ee xilka Madaxweynaha uu u tartami karo Axmed Madoobe oo hoggaanka maamulkaas hayey tan iyo markii la aas-aasay Jubbaland 10 sano ka hor. Siyaasiyiinta mucaaradka ku ah Axmed Madoobe ee ka soo jeeda Jubbaland ayaa qaba in wax ka bedelka lagu sameeyey dastuurka maamulkaas ay tahay tallaabo khaldan oo aysan fileyn. Sidoo kale mucaaradka ayaa sheegay in arrintaan ay horseedi karto muddo kororsi uu sameyto Axmed Madoobe, waxay ku doodeen in muddo xileedkii baarlamaanka uu gabaabsi yahay oo bishii ugu dambeysay ay ku jiraan, sidoo kale waxay sheegeen in Axmed Madoobe uusan xaq u laheyn in mar kale uu u tartamo kursiga madaxweynaha. Siyaasiyiinta maamul-goboleedkaas oo qaar ka mid ah ay yihiin musharraxiinta madaxtinnimada ayaa dalbaday in la shaaciyo xilliga rasmiga ah ee doorashadu ay dhacayso. Bisha soo socota ee Agoosto ayuu ku egyahay muddo xileedka Axmed Madoobe, mana socoto ififaalo muujineysa inuu doorasho qaba doono, balse wasiirkiisa ayaa sheegay in bisha November ay doorashada qabanayaan, doorashooyinka ka dhaca Jubbaland ayaa lagu tilmaamaa kuwo aan xor aheyn oo Axmed Madoobe toos u maamulo.

Maamulka Puntland oo isku dayay inuu hoos u dhigo xiisadda ka taagan magaalada Boosaaso ee salka ku haysa garoonka magaaladaasi, oo ay isku hayaan maamulka Deni iyo hoggaanka ciidamada PSF. Garoonka Boosaaso ayey shaqadiisu hoos ugu dhacday, maalmana u xirmay digniin ay soo saareen ciidanka PSF oo iyagu sheegay in loo diiday adeegsiga garoonkaasi, halka uu maamulka Deni sheegay taas bedelkeed. Wasaaradda duulista hawada ee Puntland ayaa sheegtay in amniga garoonka diyaaradaha Boosaaso uu yahay mid sugan, iyadoo sheegtay inay kasoo dagayaan duulimaadyada gudaha iyo dibadda. Qoraal kasoo baxay wasaaradda ayaa imanaya dhowr maalmood kadib markii garoonka uu xirmay diginin ka timid ciidanka PSF, waxayna wasaaradda ku wargelisay shirkadaha diyaaradaha in garoonku uu si buuxda u shaqeynayo, isla markaana aysan jirin wax khatar amni ah oo soo food saartay. Diyaaradihii gudaha ee tegi jiray garoonkaasi ayaa uga baaqday sababo la xiriira digniinaha kasoo baxaya ciidanka PSF iyo xiisadda taagan, sida ay illo wareedyo si dhow ula socda u sheegeen Caasimada Online. Hase yeeshe maamulka Deni oo isku dayaya in uu hoos u dhigo xiisadda haatan kala dhaxeysa PSF ayaa wada isku-dayo uu shirkadaha diyaaradaha ugu qancinayo in sidoodi caadiga ahaa u wataan shaqada, ayna kasoo degi karaan garoonka, maadaama ay qabaan walaac dhanka ammaanka ah. “Waxaan xaqiijinaynaa in amniga garoonka Boosaaso uu yahay mid sugan, diyaaraduhuna khadkoodi (route) iyo hawlahoodii shaqo ay si caadi ah u wataan, islamarkaana wararka laga baahiyay garoonka ay yihiin kuwa been abuur ah,” ayaa lagu yiri qoraal kasoo baxay wasaaradda duulista iyo hawada iyo garoomada ee maamulka Puntland. Si kastaba, Ciidamada PSF oo haatan ay xiisad xooggan kala dhaxeysa maamulka Deni, digniin adagna kasoo saaray shaqada garoonka Boosaaso ayaa iyagu saldhig ciidan ku leh meel aan ka fogayn garoonka, taasi oo sare u qaadeysa waalaca amni ee qabaan shirkadaha duulimaadyadda.