Doon ay la socdeen 115 Soomaali ah oo ku degtay xeebaha Yemen.

Dowladda Itoobiya ayaa markii ugu horreysay ka hadashay hubkii sharci darrada ahaa ee dhowaan lasoo geliyay gudaha dalka, isla markaana lagu bililiqeystay gudaha degmada Caabudwaaq ee waqooyiga gobolka Galgaduud. Afhayeen lagu magacaabo Nebiyu Tedla ayaa tilmaamay  in hubkaasi aanu wax xiriir la laheyn Itoobiya, isagoo meesha ka saaray eeda loo jeediyay dowladdiisa. Afhayeenka oo la hadlay warbaahinta ayaa xusay in wax shaqo ah aysan ku lahayn arrimaha gudaha ee Soomaaliya, balse ay tahay mas’uuliyad saaran dowladda Soomaaliya oo leh awoodda maamulka hubka, maareyntiisa iyo bixintiisaba. Nebiyu Tedla ayaa ka gaabsaday mar wax laga waydiiyay in hubkan ay iyagu ka iibiyeen ganacsato ama koox kale, sida horay loogu eedeeyay balse kama jawaabin. Hadalkan ayaa kusoo aadayo, ayada oo dowladda Soomaaliya oo warbixin diblumaasiyadeed uga hadashay arrinta hubkan ku eedeysay inay gudaha dalka soo gelisay Itoobiya oo xilligan ay kala dhexeyso xiisad ka dhalatay heshiiska badda ee uu Abiy Axmed la galay Somaliland. “Dowladda Soomaaliya waxa ay ugu baaqeysaa dowlada Itoobiya in ay ka waantoowdo faragelinta ay ku heyso arrimaha gudaha Soomaaliya oo ay kamid tahay tababarida iyo qalabeynta maleeshiyaad beeleedyada soo gelinta hubka sharci darrada ah” ayay dowladda federaalka ku tiri warbixin ay ciwaan uga dhigtay “Xog bixin diblumaasiyadeed” taas oo ka soo baxday wasaaradda arrimaha dibadda Soomaaliya. Waxaa kale oo lasii raaciyay “Tani waxay dhiirogelineysaa isku dhacyada beelaha iyo abuurista xasillooni darro ku baahda gobolka iyo soo nooleynta argagaxisadasii liiceysa”. Si kastaba, hubka sharci darrada ah ee lasoo geliyay dalka ayaa dhaliyay walaac xoogan oo gudaha iyo heer caalami ah, maadaama uu u gacan galay shacabka degmada Caabudwaaq.

Taliyihii hore ee amniga gobolka Gedo, Cali Xaashi oo wareysi gaar ah siiyay Telefishinka Dulsar TV ayaa ka hadlay arrimo xasaasi ah oo ku aadan xaaladda gobolka Gedo, arrinta ciidamada Itoobiya eek u sugan gobolkaasi.. Cali Xaashi oo wax laga waydiiyay wararka la xiriira in garoomada Gedo ay la wareegeen ciidamada Itoobiya ayaa beeniyay warkaasi, wuxuuna sheegay in ciidamada Itoobiya ay horay u joogeen gobolka, hadana ay ku sugan yihiin, balse aanu jirin garoon ay si buuxda ula qabsadeen. Sidoo kale meesha ka saaray walaaca laga muujiyay ciidamo badan oo Itoobiya ay soo gelisay gobolka, si ay dhaq-dhaqaaq uga sameeyaan halkaasi. Ma fahmin in la leeyahay gobolka Gedo, Itoobiyaankii ayaa la wareegay ciidamada Itoobiya awalbaka gobolka waa joogee ee ma ciidamo cusub baa yimid miyaa laga wadaa ma kuwii joogay ayaa meelo horleh la wareegay miyaa laga wadaa ma fahmi karayo” ayuu yiri Cali Xaashi. Waxaa kale oo uu intaasi kusii daray in aanu jirin war rasmi ah oo kasoo baxay dowladda dhexe iyo Jubbaland oo lagu xaqiijiyay in Gedo ay la wareegeen ciidamada Itoobiya. “DFS qoraal rasmi ah oo kasoo baxay oo ay ku leeyihiin Itoobiya ayaa la wareegtay ma jiro, inta aan xogta hayo sidoo kale ma jirto Gedo waxay ka tirsan tahay Jubbaland qoraal cad oo ay dowladda Jubbaland soo saartay oo leedahay waxaa la wareegay Itoobiyaan baa la wareegay ma jiro” ayuu sii raaciyay. Taliyihii hore ee amniga Gedo wuxuu qiray in ciidamada Itoobiya ay ku sugan yihiin inta badan degmooyinka gobolka, balse aanu awood u laheyn in garoon ay qabsadaan ama ay dad u diidaan. “Ciidamada Itoobiyaanka waa joogaan gobolka, horayna waa u joogeen  oo waxay ka howlgalaan inta badan degmooyinka oo dhan, marka hadda sax ma’aha warka la baahiyay” ayuu mar kale yiri. Hadalkan wuxuu ksuoo aadayo, ayada oo walaac xoogan uu ka dhashay dhaq-dhaqaaq ay Itoobiya ka bilowday gudaha Soomaaliya, xilli ay taagan tahay xiisadda ka dhalatay heshiiska badda ee uu ra’iisul wasaare Abiy Axmed la galay maamulka Somaliland, kaas oo ay ka caroortay dowladda dhexe

Madaxweynaha HirShabeelel Cali Guudlaawa ayaa lagala wareegay mashruuc muhiim ah oo hay’adaha Qaramada Midoobe ay ka fulinayaan gobolka Shabeellaha Dhexe kadib faro-gelin ka timid xafiiska ra’iisul wasaare Xamza Cabdi Barre. Mashruuca Jowhar offstream Storage Programme (JOSP), oo loogu talo-galay in biyo xireeno iyo kanaalo looga sameeyo webiga Shabeelle ee mara gobolka ayaa waxaa wejigiisa koowaad ku kacaya $165 milyan, isagoo guud ahaan ay ku bixi doonto $250 Milyan. Waxaa mashruuca maal-gelinaya USAID iyo UKAID, waxaana fulinaya shan hay’ad oo kal ah FAO, IOM, UNIDO, UN Habitat, UNEP. Mashruucan ayaa waxaa ka wada shaqeeyey diyaarintiisa maamulka HirShabeelle iyo hay’adaha maal-gelinaya, waxaana si buuxda gacanta ugu hayey xafiiska madaxweyne Guudlaawe, sida ay xog ku heshay warbaahinta maxaliga. Hase yeeshee, xilli la filayey in Guudlaawe uu magacaabo mas’uulka maareyn lahaa mashruuca, ayaa waxaa soo faro-geliyey shaqsiyaad ka tirsan xafiiska Xamza, gaar ahaan Axmed Nuur Uleex oo ay qaraabo yihiin ra’iisul wasaaraha. Ahmed Nuur Uleex wuxuu hore ugu fashilmay in ninka la magacaabay uu geeyo mashruuca, waxaa taas ka diiday wasiirkii hore ee Beeraha iyo Daaqa Hon. Axmed Madoobe Nuunow, isagoo markii dambe xilkiisa ku waayey. Kadib, ayaa waxaa wasiirka Beeraha iyo Daaqa loo soo Magacaabay Maareeye oo xariir fiican uu kala dhaxeeyo Axmed Nuur Uleex oo ay ka wada tirsanaayeen kooxdii Xasan Cali Kheyre. Maareeye ayaa markii uu xilka la wareegay waxa uu ka dhaadhiciyey hay’adaha fulinaya mashruuca in wasaaradda beeraha federaalka la hoos keeno mashruuca, loogana soo wareejiyo HirShabeelle, taasi oo lagu guuleystay. Arrintaas waxaa Maareeye iyo Uleex kala shaqeeyey saaxiibkood Yaxye Cali Hareeri oo ay ka wada tirsanaayeen team Xasan Cali Kheyre. Yaxye oo la taliye ugu magacaaban Madaxtooyada HirShabelle ayaa qeyb weyn ka qaatay in mashruucan la hoos geeyo federaalka. Uleex ayaa kadib wasiirka beeraha Maxamed Cabdi Xayir (Maareeye) u gudbiyey nin ay isku beel yihiin oo lagu magacaabo Mohamed Salah Abdi oo ka soo jeeda waqooyi bari Kenya, si loogu magacaabo agaasimaha mashruuca, sida ku cad warqadda magaaabista oo ay heshay warbaahinta maxaliga. Arrintan ayaa ka careysiisay maamulka xafiiska madaxtooyada HirShabeelle oo sanado badan ka soo shaqeynayey diyaarinta mashruuca. Waxaa sidoo kale la-yaab ku noqotay in nin aan deegaanka ka soo jeedin oo aan aqoon u laheyn hab qabiil loogu gacan geliyo mashruuc u baahan wada-shaqeynta iyo isku xirka bulshada deegaanka. Madaxweynaha HirShabeelle Cali Guudlaawe oo lagu yaqaan inuu yahay nin dabacsan oo aan go’aan adkeyn ayaan illaa hadda wax tallaabo ah qaadin, si uu isaga caabiyo faro-gelinta ka timid xafiiska ra’iisul wasaare Xamza. Siyaasiyiin iyo dad kale oo deegaanka ah oo marar badan kula taliyey inuu arrintan ku gacan sayro ayaa laga soo xigtay inuu u sheegay inuu la-tashi ka sameynayo, balse sida muuqata ay noqon doonto xilli dambe marka uu go’aan qaato, haddiiba ay dhacdo. Xafiiska Xamza ayaa faro-gelin xooggan ku haya maamul goboleedyada qaarkood iyo inta badan wasaaradaha dowladda, ayada oo mashruucyo badan sidan oo kale looga soo wareejiyey.